Το λαθρεμπόριο προϊόντων καπνού, είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εγχώριας αγοράς και είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πολλά πλοκάμια της “Λερναίας ‘Υδρας” του οργανωμένου εγκλήματος και της παραοικονομίας. Κέρδη πολλών εκατομμυρίων ευρώ αποφέρει κάθε χρόνο στα οργανωμένα κυκλώματα, το λαθρεμπόριο τσιγάρων ενώ ιλιγγιώδη είναι και τα ποσά από τους διαφυγόντες φόρους-δασμούς. Σε συνδυασμό με το λαθρεμπόριο καυσίμων και με αυτό των ποτών συνιστούν μια μόνιμη και ακατάσχετη αιμορραγία στον εθνικό προϋπολογισμό.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, τα έσοδα της Ελλάδας θα μειωθούν και το 2014 από τη φορολόγηση των καπνικών προϊόντων, δεδομένου ότι το 2011 ήταν 3,04 δις και το 2012 έπεσαν στα 2,71 δις. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος απώλεσε το 2012 συνολικό ποσό 400.000.000 ευρώ με το οποίο, όπως πολύ σωστά επισημαίνουν και οι εκθέσεις των καπνοβιομηχανιών, μπορούν να πληρωθούν οι συντάξεις ενός μήνα του Δημοσίου ή τα 850.000 επιδόματα ανέργων για ένα μήνα.3
Το λαθρεμπόριο τσιγάρων, είναι η παράνομη μεταφορά τσιγάρων από κράτος με χαμηλή φορολογία σε ένα κράτος με υψηλή φορολογία ,με σκοπούς την πώληση και την “κλοπή” της διαφοράς των φόρων. Ως εκ τούτου, το λαθρεμπόριο μπορεί να οριστεί ως η φοροδιαφυγή των ειδικών φόρων κατανάλωσης με την καταστρατήγηση των συνοριακών ελέγχων. 4
Η πρακτική, που χρησιμοποιείται ευρέως από τα συνδικάτα του οργανωμένου εγκλήματος , είναι μια μορφή φοροδιαφυγής. Η διακίνηση λαθραίων τσιγάρων (Cigarette Smuggling) αποτελεί μια δραστηριότητα ολοένα αυξανόμενου ενδιαφέροντος από τις εγκληματικές ομάδες, λόγω του γρήγορου και υψηλού κέρδους και των χαμηλών ποινών που επιβάλλονται σε περίπτωση σύλληψης των δραστών.
Κατά την τελευταία δεκαετία, το λαθρεμπόριο καπνού στην Ελλάδα έχει “ακμάσει” και αυτό οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων. Το λαθρεμπόριο καπνού εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του κράτους, υπό την έννοια ότι ισχυροποιεί οικονομικά και επιχειρησιακά τα κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος, που ασχολούνται με αυτή την πολυεπίπεδη δραστηριότητα, και αποστραγγίζει τα ταμεία του κράτους από σημαντικά φορολογικά έσοδα.
Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτιμάται ότι οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα χάνουν τουλάχιστον 17 δις ευρώ ετησίως λόγω του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού. Στην Ελλάδα , ο αριθμός ανέρχεται σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις σε € 750.000.000.
Βασικοί παράγοντες που συντελούν στην αύξηση του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού.
Η σημαντική αύξηση της φορολογίας σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός μη επαρκώς αποτελεσματικού φοροεισπρακτικού μηχανισμού, είναι ο πρωταρχικός παράγοντας πίσω από την μεγέθυνση της αγοράς λαθρεμπορίου. Η βαθιά οικονομική ύφεση, λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης , τροφοδοτεί περαιτέρω την προθυμία του οργανωμένου εγκλήματος για “επενδύσεις”σε δίκτυα λαθρεμπορίας.
Η τάση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση , της αύξησης της ζήτησης για λαθραίο και συνεπώς φθηνότερο καπνό , έχει ενισχύσει περαιτέρω το φαινόμενο σε συνάρτηση με την αξιοποίηση της Ελλάδας ως ένα περιφερειακό κέντρο για το σκοπό αυτό.
Οι πολυεπίπεδες απειλές όσον αφορά το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία , οι οποίες πρέπει να αντιμετωπισθούν από τις διωκτικές αρχές, έχουν θέσει την καταπολέμηση αυτού του είδους λαθρεμπορίου σε χαμηλότερη προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη της ασφάλειας, από ότι άλλες πιεστικές προτεραιότητες .
Η συγκυρία αυτή έχει οδηγήσει τους “εμπόρους” να στραφούν προς την κατεύθυνση του λαθρεμπορίου καπνού ,με διευκόλυνση και υποστήριξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους μέσω της υφιστάμενης οργανωτικής δομής, της εφοδιαστικής αλυσίδας , όπως τα πλοία, φορτηγά, αποθήκες και άλλες εγκαταστάσεις.
Μορφές λαθρεμπορίου ,οργάνωση και επιχειρησιακή λειτουργία .
Η κατανάλωση των παράνομων τσιγάρων παρουσιάζει σταθερά αυξητική πορεία: 12,6% το 2010, 15,9% το 2011, 18,8% το 2012 ενώ για το 2013 οι εκτιμήσεις μιλούν για πάνω από 22%. Οι λαθρέμποροι από την πλευρά τους για να αυξήσουν τα κέρδη τους προσφέρουν και την ανάλογη ποικιλία στη διακίνηση τους. Έτσι εντοπίζονται τέσσερις κατηγορίες παράνομων προϊόντων: α) τα λαθραία (είναι μεν γνήσια αλλά για τα οποία δεν καταβάλλονται οι φόροι), β) τα πλαστά (είναι απομιμήσεις και για τα οποία οι πωλητές τους δεν έχουν την άδεια του κατόχου της μάρκας για να τα διακινούν), γ) τα illicit whites (μάρκες που δεν κυκλοφορούν επίσημα στην αγορά και πωλούνται 1 με 1,5 ευρώ το πακέτο) και δ) ο χύμακαπνός που πωλείται χωρίς να έχουν φυσικά καταβληθεί οι ανάλογοι φόροι.
Ως παράνομο εμπόριο προϊόντων καπνού (tobacco smuggling) θεωρείται:
Η μεγάλης κλίμακας παράνομη διακίνηση και εμπορία καπνού (large scale smuggling) Είναι η παράνομη μεταφορά και διανομή μεγάλων φορτίων καπνικών προϊόντων, χωρίς να έχει αποδοθεί κανένας φόρος. Πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, πλαστές ταινίες πληρωμής φόρων επάνω στα πακέτα τσιγάρων και διεφθαρμένοι δημόσιοι λειτουργοί αποτελούν σημαντικά κομμάτια του παζλ του λαθρεμπορίου τσιγάρων.
Η μικρής κλίμακας παράνομη αγορά και διακίνηση καπνού που υπερβαίνει τους τελωνειακούς κανονισμούς (bootlegging) Πρόκειται για συμμορίες λίγων ατόμων που αγοράζουν τσιγάρα από χώρες με χαμηλή φορολογία καπνού σε ποσότητες που υπερβαίνουν τα όρια των τελωνειακών κανονισμών και τις εισάγουν παράνομα μεταπωλώντας τες σε πολλαπλάσια τιμή σε γειτονική χώρα με υψηλή φορολογία στον καπνό. Όταν αυτό γίνεται πιο οργανωμένα από πολλά άτομα και πιο συχνά, ονομάζεται «ant – smuggling», που σημαίνει το «λαθρεμπόριο του μυρμηγκιού».
Η παράνομη κατασκευή προϊόντων (illegal manufacturing) Τσιγάρα που παράγονται αντίθετα με τους φορολογικούς νόμοըς ή τους κανόνες που επιβάλλει το μονοπώλιο.
Παραγωγή παραποιημένων/πλαστών τσιγάρων (counterfeit) 2
Δομή λαθρεμπορικού δικτύου. 1
Θα μπορούσε κανείς να διακρίνει τρία γενικά επίπεδα σε ένα λαθρεμπορικό δίκτυο τσιγάρων που είναι ,το άνω επίπεδο, το μεσαίο επίπεδο, και το επίπεδο της γειτονιάς. Ωστόσο υπάρχουν κάποιοι “ κόμβοι” του δικτύου που δεν μπορούν να ταξινομηθούν σε κάποιο από τα επίπεδα ,λόγω της φύσης των δραστηριοτήτων τους, σε σχέση με την επιχείρηση λαθρεμπορίας (π.χ., διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι). Μέσα στο πλαίσιο που περιγράφεται παραπάνω, υπάρχει μια κατανομή των καθηκόντων, αν και πολλές φορές τα καθήκοντα που κάθε μέλος πρέπει να εκτελέσει, μπορεί να αλλάξουν. Υπάρχει επίσης μία περίπτωση, όπως και με άλλα επαγγέλματα (π.χ. λαθρεμπόριο μεταναστών) κατά την οποία ένα μέλος της ομάδα μπορεί να έχει περισσότερα από ένα καθήκοντα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι “ρόλοι” σε κάθε ομάδα που παραμένουν σταθεροί με την πάροδο του χρόνου:
α)Ο χονδρέμπορος (wholesaler) έχει μια “διευθυντική και εκτελεστική” θέση σε ολόκληρη την πυραμίδα της “επιχείρησης”.
β) Προμηθευτές (Procurers): Οι αγοραστές σε αυτό το επίπεδο του δικτύου κατέχουν νόμιμες επιχειρήσεις, οι οποίοι αγοράζουν μεγάλες ποσότητες τσιγάρων από καπνοβιομηχανίες με την πρόθεση να εξάγουν , και στη συνέχεια να τις διοχετεύσουν (εξ ολοκλήρου ή εν μέρει) στο “χονδρέμπορο” ή στην εσωτερική αγορά .
γ) μεσάζοντες (pushers): Αυτά είναι άτομα που είναι γνωστά στον χονδρέμπορο ,θεωρούνται αξιόπιστα, και έχουν την ευθύνη για την εισαγωγή των λαθραίων τσιγάρων στην αγορά.
δ) Λιανοπωλητές (street sellers) . Αυτά είναι τα άτομα που κατά κύριο λόγο προέρχονται από την ¨κοινότητα” των λαθρομεταναστών.
ε) Scouters / Look-Outs/Τσιράκια: Βρίσκονται κοντά στις περιοχές που η παράνομη δραστηριότητα πώλησης λαθραίων τσιγάρων λαμβάνει χώρα. Είναι εκεί για να προειδοποιούν τους “πωλητές” σχετικά με την παρουσία της αστυνομίας στην περιοχή, και ιδιαίτερα για την δράση μη-ένστολων αστυνομικών.
στ) Φύλακες/φρουροί (The House guards): Οι “φρουροί” είναι έμπιστα πρόσωπα και έχουν την ευθύνη για την προστασία των αποθηκευτικών χώρων, των κρησφύγετων και συνήθως προσλαμβάνονται από τους μεσάζοντες.
ζ) Νόμιμοι ιδιοκτήτες καταστημάτων (legitimate shop owners): Κατέχουν ένα κατάστημα κοντά στην περιοχή που διενεργείται η “λιανική πώληση¨ και «λειτουργούν» ως μια αποθήκη γρήγορου «ανεφοδιασμού» για τους-πωλητές ή / και ένας χώρος που γρήγορα “κρύβονται” τα λαθραία τσιγάρα όταν αστυνομία είναι πολύ κοντά στο σημείο.
η) Οι κλέφτες / διαρρήκτες (Thieves/burglars): Κλέφτες και διαρρήκτες που συμμετέχουν σε αυτό το δίκτυο είναι «επαγγελματίες», οι οποίοι τροφοδοτούν το κύκλωμα με τσιγάρα τα οποία κλέβουν από μεγάλες αποθήκες των τσιγάρων που προορίζονται για την νόμιμη αγορά. . Από τεχνικής άποψης,κάνουν μια δουλειά που είναι παρόμοια με τις προμηθευτές αλλά με πολύ μικρότερη συχνότητα και μέγεθος.
θ) Οδηγοί / καπετάνιοι (Drivers/captains): . Πρόκειται συνήθως για άτομα που απασχολούνται νομίμως ως οδηγοί φορτηγών ή / και καπετάνιοι και εχουν σαν αποστολή είτε να μεταφέρουν τα τσιγάρα ως το νόμιμο εμπόρευμα η ως παράνομα .
ι) «προστάτες» (protectors): Αυτά είναι τα άτομα που ασχολούνται με την προστασία των συμφερόντων του λαθρεμπορικής δραστηριότητας.
στ)Διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι (corrupt public officials): Ο διεφθαρμένος δημόσιος υπάλληλος “είναι ένας κρίσιμος κόμβος στο εγκληματικό δίκτυο .
Επιχειρησιακό σκέλος .
Όσον αφορά το επιχειρησιακό σκέλος αυτό υλοποιείται γενικά μέσω πάσης φύσεως οδικών,θαλασσίων και αεροπορικών μέσων και υποστηρίζεται από εγκληματίες υψηλού προφίλ και “μαφίες” διαφόρων εθνικοτήτων. Η διαφθορά στις διωκτικές αρχές είναι δυστυχώς απαραίτητος παράγοντας, για αυτό το είδος της διακίνησης των εμπορευμάτων.
Η αξιοποίηση υπηρεσιών , επαγγελματιών όπως δικηγόροι, λογιστές, ιδιοκτήτες εταιρειών μεταφορών και εταιρείες-βιτρίνα είναι άκρως σημαντική.
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η τακτική «λαθρεμπόριο του μυρμηγκιού” , το οποίο αφορά μικρές ομάδες ατόμων που αγοράζουν τσιγάρα από μια χώρα χαμηλής φορολογίας και να τα πωλούν σε μια άλλη με υψηλότερους φόρους , αποκομίζοντας κέρδη . Στην περίπτωση της Ελλάδα είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον από ομάδες κυρίως από χώρες των βορείων συνόρων μας..
Η πώληση των πλαστών προϊόντων καπνού είναι μια άλλη μορφή του λαθρεμπορίου και ένα με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για την υγεία των καταναλωτών, δεδομένου ότι περιλαμβάνει τον καπνό που παράγεται σύμφωνα με χαμηλά βιομηχανικά πρότυπα. Σε αυτή την περίπτωση οι αποστολές προέρχονται κυρίως μέσω εμπορικών πλοίων από πρώην σοβιετικά κράτη, την Κίνα και την Ινδία. Η Ελλάδα χρησιμοποιείται τόσο ως ένα κομβικό σημείο όσο και ως μια αγορά προορισμού.
Οργάνωση και λειτουργία δικτύων διακίνησης λαθραίων τσιγάρων .
Για ένα δίκτυο οργανωμένου εγκλήματος και προκειμένου να συμμετέχει συστηματικά και αποτελεσματικά σε αυτό το είδος του “εμπορίου”, υπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται.
Πρώτον, το δίκτυο θα πρέπει να έχει την ικανότητα να μεταφέρει το εμπόρευμα είτε μέσω των πλοίων ή με φορτηγά. Αυτό απαιτεί επίσης την προϋπόθεση για το δίκτυο να διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα στρατολόγησης για το προσωπικό που εργάζεται σε αυτές τις εταιρείες μεταφορών.
Δεύτερον, η συντριπτική πλειοψηφία ζήτησης των παράνομων τσιγάρων αφορά τις πλέον γνωστές μάρκες. Έτσι, ένα κορυφαίο δίκτυο λαθρεμπορίου θα πρέπει να είναι σε θέση να συγκεντρώσει και να εφοδιάσει αποτελεσματικά τις αγορές με τέτοιες γνωστές μάρκες, οι οποίες απολαμβάνουν την προϊοντική αφοσίωση των καταναλωτών και μπορούν εύκολα να μεταπωληθούν.
Τρίτον, το δίκτυο θα πρέπει να είναι σε θέση να έχει μερίδιο που της αναλογεί διαπροσωπικές επαφές με το προσωπικό των διωκτικών αρχών , έτσι ώστε να είναι σε θέση να μεταφέρει και να μετακινεί όγκους των παράνομων φορτίων καπνού πέραν των συνόρων χωρίς να φοβούνται την κατάσχεση . Σε αντίθεση με άλλες εγκληματικές δραστηρίοτητες , χρειάζεται να πωληθούν σε μεγάλες ποσότητες καπνού , προκειμένου να επιτευχθεί μια σημαντική χρηματοοικονομική απόδοση της επένδυσης, και ως εκ τούτου απαιτεί επίσης μεγαλύτερο δίκτυο υποδομών και μεταφορών .
Τέταρτον, μια διεθνής ομάδα του λαθρεμπορίου θα πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργεί μέσα σε ένα φάσμα των τοπικών αγορών στις οποίες μπορεί να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στους φορολογικούς συντελεστές . Επιπλέον, θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτο ώστε να προσαρμόζεται στις αλλαγές της αγοράς και τις διακυμάνσεις των τιμών. Αυτό σημαίνει διατήρηση ενός τοπικού δικτύου αντιπροσώπων και πληροφοριοδοτών , καθώς και πολλούς ενδιάμεσους
Τέλος, οι λαθρέμποροι θα πρέπει να έχουν άμεση επαφή με τους πωλητές του δρόμου και τα μικρά καταστήματα της λιανικής αγοράς που λειτουργούν ως ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας των εργασιών, πριν τα τσιγάρα φτάσουν στον καταναλωτή.
Θέματα οργανωτικών υποδομών και γεωγραφικής κατανομής των εγκληματικών δραστηριοτήτων.
Ο τεράστιος όγκος των οδικών και θαλάσσιων μεταφορών στην Ελλάδα, καθώς και το άνοιγμα νέων αυτοκινητοδρόμων με τη Βουλγαρία και ειδικά με την Τουρκία, έχουν ωφελήσει πολύ το λαθρεμπόριο- όχι μόνο όσους ασχολούνται με τον καπνό, αλλά και όσους ασχολούνται με τους λαθρομετανάστες και τα παραποιημένα προϊόντα λαθρεμπορίας. Οι ποινές,’όπως προαναφέρθηκε, για τους λαθρεμπόρους τσιγάρων είναι στην ουσία πολύ χαμηλότερες από ό, τι για οποιοδήποτε άλλο είδος εγκληματικής δραστηριότητα . Επίσης η συνεργασία μεταξύ των αρχων ασφαλείας των βαλκανικών χωρών ειναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο , γεγονός που δυσχερένει την καταπολέμηση του φαινομένου
Τα κομβικά σημεία στην Ελλάδα για τις δραστηριότητες αυτές είναι τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, όταν πρόκειται για μεγάλες αποστολές. Επίσης, το νότιο τμήμα της Πελοποννήσου είναι μια σημαντική περιοχή . Εδώ, σκάφη ξεφορτώνουν τα καπνικά προϊόντα στους λαθρεμπόρους, οι οποίοι τα μεταφέρουν στη συνέχεια στην ηπειρωτική χώρα.
Επιπλέον, η δυτική Ελλάδα ( το λιμάνι της Ηγουμενίτσας και αυτό της Πάτρας), είναι ένα σημαντικό κομβικό σημείο των δραστηριοτήτων που αφορούν διαδρομές προς την Ιταλία, μέσω μικρών σκαφών, καθώς επίσης και για την αποθήκευση του καπνού σε μεγάλες ποσότητες.
Συμμετοχή της παράνομης μετανάστευσης στην διακίνηση και διανομή.
Ο μεγάλος αριθμός των παράνομων μεταναστών στην Ελλάδα, κυρίως στα μητροπολιτικά κέντρα, πολλοί από τους οποίους είναι άνεργοι με πολύ κακές συνθήκες διαβίωσης, είναι μια δεξαμενή η οποία παρέχει άφθονους ανθρώπινους πόρους για την διενέργεια του λαθρεμπορίου καπνού στο “επίπεδο του δρόμου” , διευκολύνοντας έτσι τη διανομή σε εκτεταμένη κλίμακα.
Πάμφτωχοι μετανάστες είναι επίσης μια μεγάλη αγορά απορρόφησης και κατανάλωσης των χαμηλής ποιότητας τσιγάρων (αυτά που κοστίζουν € 0,5 ανά συσκευασία ), Τα νόμιμα πακέτα τσιγάρων πωλούνται στην λιανική αγορά περίπου 4 ευρω εκ των οποίων το 85% της τιμής είναι φόρος.
Στατιστικά στοιχεία.
Σήμερα ο καπνός είναι η περισσότερο λαθραία διακινούμενη νόμιμη ουσία στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι το 11,6 % όλων των τσιγάρων του εμπορίου είναι προϊόντα λαθρεμπορίου, δηλαδή περίπου 657 δισεκατομμύρια τσιγάρα κάθε χρόνο στερούν τις κυβερνήσεις παγκοσμίως από έσοδα 41 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στη Μεγάλη Βρετανία στο τέλος της δεκαετίας του 1990 το λαθρεμπόριο τσιγάρων είχε πάρει διαστάσεις επιδημίας, καθώς το 30% περίπου των καπνικών προϊόντων της αγοράς προέρχονταν από λαθρεμπόριο με απώλειες κατ’ έτος πάνω από 3 δισεκατομμύρια λίρες. Η σημαντική αύξηση στους φόρους κατέβασε τα ποσοστά του λαθρεμπορίου στο 11% στην αμέσως επόμενη δεκαετία. . Όσον δε αφορά την γειτονική μας Βουλγαρία, από τις αρχές του 2010 οι τελωνειακές υπηρεσίες της Βουλγαρίας έχουν πραγματοποιήσει περισσότερες από 12 χιλιάδες επιχειρήσεις και έχουν κατάσχει περίπου 250 εκατομμύρια πακέτα λαθραία τσιγάρα. Σύμφωνα με τις αναλύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί, το 70% των λαθραίων τσιγάρων, που κατασχέθηκαν, μπήκαν στη Βουλγαρία από την Ελλάδα. Πολλές φορές μάλιστα τα τσιγάρα είναι ελληνικών καπνοβιομηχανιών. Όμως, λόγω της αύξησης του ελέγχου των χερσαίων συνόρων από τα τέλη του 2010, οι λαθρέμποροι πλέον χρησιμοποιούν περισσότερο τη θαλάσσια οδό και μέσω της Βορείου Αφρικής διακινούν τα λαθραία εμπορεύματα προς τις νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι η τωρινή διαδρομή έχει αλλάξει από το Νότο προς το Βορρά.2
Οικονομικές επιπτώσεις του λαθρεμπορίου καπνού.
Οι επιπτώσεις του παράνομου λαθρεμπορίου στη νόμιμη οικονομία έχουν ήδη γίνει αισθητές. Περισσότεροι από οκτώ εργοστάσια έχουν κλείσει, 8.000 περίπτερα και μικρά καταστήματα έχουν κλείσει, 150 κέντρα διανομής έχουν χρεοκοπήσει και περίπου 25.000 θέσεις εργασίας έχουν χαθεί σε αυτόν τον τομέα. Την ίδια στιγμή το οργανωμένο έγκλημα ανθεί και συγκεντρώνοντας μεγάλα ποσά σε μετρητά, να είναι σε θέση να διεισδύσουν κοινωνικά και επιχειρηματικά δίκτυα και την απόκτηση σταθερά και αποφασιστικά σημαντικό ρόλο στην οικονομική ζωή, ενώ ταυτόχρονα χρηματοδοτούν περαιτέρω επενδύσεις σε άλλες αλληλένδετες εγκληματικές δραστηριότητες, όπως όπως τα ναρκωτικά, η εμπορία ανθρώπων, το λαθρεμπόριο όπλων και πλαστών προϊόντων αποστολές.
Παρά το γεγονός ότι το θέμα έχει γίνει αντιληπτό εδώ και πολύ καιρό ως ένα σημαντικότατο θέμα, μία από τις τοπικές αρχές, που γίνεται όλο και πιο φανερό ότι το λαθρεμπόριο καπνού είναι πράγματι μια σημαντική απειλή για την εσωτερική ασφάλεια και ένα κίνδυνο για την περαιτέρω ενδυνάμωση του οργανωμένου εγκλήματος .
Παρά το γεγονός ότι η μείωση της φορολογίας θα μπορούσε σίγουρα να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος, η ανάγκη για μια σταθερή ροή κεφαλαίων προς τον κρατικό προϋπολογισμό και η ΕΕ υπαγορεύει υψηλές τιμές των τσιγάρων σε γενικές γραμμές, την πρόληψη του ελληνικού Υπουργείου οικονομίας από την μείωση των φόρων.
Παρ ‘όλα αυτά, αν η χρηματοοικονομική μελλοντική προβολή της παράνομης κατανάλωσης συνεχίζει να αυξάνεται, από 2016-2017 περισσότερο από το 50% αυτής θα προέρχονται από το λαθρεμπόριο των εμπορευμάτων, με τα έσοδα πηγαίνουν κατευθείαν στο διεθνές οργανωμένο έγκλημα. Λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα μιας τέτοιας αύξησης, η δημιουργία στρατηγικων με στόχο τη μείωση του λαθρεμπορίου καπνού φαίνεται να είναι ένα σημαντικός εθνικός στόχος της ασφάλειας για την Ελλάδα και δίχως αμφιβολία γεγονός που θα απολάμβανε την ενθουσιώδη υποστήριξη των νόμιμων παραγωγών και λιανοπωλητών καπνού.
Προτάσεις για την αντιμετώπιση, συμπεράσματα.
Οι ειδικοί του κλάδου προτείνουν δράσεις προκειμένου να αναχαιτισθεί το φαινόμενο. Συνοπτικά αναφέρουμε κάποιες από τις προτάσεις : α) να μειωθούν οι υψηλοί συντελεστές φορολόγησης στο 80% όπως είναι στην Ευρώπη – και όχι στο 87,5% της τιμής του πακέτου που ισχύει στην Ελλάδα – ώστε να γίνει πιο προσιτή η τελική τιμή πώλησης στον καταναλωτή, β) να υπάρχει ψηφιακή σήμανση στα πακέτα και όχι οι γνωστές φορολογικές ταινίες, διότι η τεχνολογία βοηθά τους λαθρέμπορους στην πλαστή κατασκευή τους, γ) να καταστρέφονται τα λαθραία προϊόντα και δ) να προβλεφθούν ασφαλέστερες μέθοδοι ελέγχου και ανίχνευσης των παράνομων και λαθραίων προϊόντων – οι φιλότιμες προσπάθειες των Αρχών και οι εξαρθρώσεις σπειρών δεν είναι επαρκείς. ε) να “χτυπηθεί” αμείλικτα η διαφθορά και να πάψουν οι ποινές να είναι ελαστικές για τους δράστες.
Και προφανώς οι δράσεις δεν περιορίζονται μόνο στα παραπάνω.
Στους πολίτες θα πρέπει να επισημανθεί, ότι ναι μεν λόγω οικονομικής κρίσης οδηγούνται στην επιλογή φτηνών τσιγάρων αλλά πρέπει να γνωρίζουν ότι υπό τις αυστηρές προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος σχετικά με τη λαθραία διακίνηση προϊόντων καπνού δύναται να καταστούν υποκείμενα τέλεσης της παράνομης πράξης του λαθρεμπορίου ως αγοραστές, χρήστες, διακινητές και εισαγωγείς παράνομων καπνικών προϊόντων στη χώρα, θέτοντας την υγεία τους σε ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους, διότι όλοι γνωρίζουμε ότι το κάπνισμα βλάπτει, πόσο μάλλον όταν ο καπνός που χρησιμοποιούμε είναι αμφίβολης σύνθεσης και ποιότητας…3
Η ακαδημαϊκή έρευνα του οργανωμένου οικονομικού εγκλήματος ,αποτελεί ένα δυνητικά επικίνδυνο εγχείρημα. Οι ερευνητές χρησιμοποιούν και αξιοποιούν συνήθως, τα επίσημα στοιχεία, τα οποία – αν και είναι εξαιρετικά πολύτιμα -δεν παρέχουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για το υπό εξέταση θέμα καθώς «αγνοούν» τον «πραγματικό κόσμο των παρανόμων ». Σε αυτή την εργασία , εκτός από τα επίσημα στοιχεία και την υπάρχουσα βιβλιογραφία αξιοποιήθηκε και σημαντική προσωπική εμπειρία . Η όλη καταγραφή και ανάλυση αποσκοπεί στο να δώσει μια ερμηνεία στο φαινόμενο ,μέσα από το πρίσμα της “οργανωμένης αγοράς¨ .Σε κάθε περίπτωση δεν θα μπορούσε να καλύψει το γιγάντιο θέμα του λαθρεμπορίου σε όλες τις διαστάσεις του . Συνεπώς , αποτελεί μια προσπάθεια με στόχο την ενημέρωση και τον προβληματισμό όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Αθήνα , Φεβρουάριος 2015
Γιάννης Στάθης
* Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρησεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Yπηρέτησε ως πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY, στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)
Βιβλιογραφία
-The International Consortium of Investigative Journalists “Tobacco Underground: the Global Trade in Smuggled Cigarettes” investigation
1-Antonopoulos, G. A. (2006) ‘Cigarette smuggling: a case study of a smuggling network in Greece’, European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice,
-Tobacco Smuggling in Greece: an Overview By Ioannis Michaletos
3-http://koinoniodikeio.blogspot.gr/2013/09/762013_5333.html
-Antonopoulos, G. A. (2007) ‘Cigarette smugglers: A note on four ‘unusual suspects”, Global Crime, 8 (4), pp.393-398.
2-ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΜΕΡΟΣ Γ΄ ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΙΟ ΤΣΙΓΑΡΩΝ (TOBACCO SMUGGLING) Μια απειλή για την οικονομία των κρατών και την υγεία των πολιτών της Ανθυπασπιστή ΛΣ Μπίτσικα Ν. Ερασμίας, ΜΔΕ Εγκληματολογίας
4-WORLD BANK ECONOMICS OF TOBACCO TOOLKIT Understand, Measure, and Combat Tobacco Smuggling David Merriman
-Δημοσιεύματα ημερησίου τύπου στο διαδίκτυο.
-Υπουργείο Οικονομικών. Γενική Δνση Τελωνείων και ΕΦΚ. .Εθνικό επιχειρησιακό πρόγραμμα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής 2011-2013
_Γιάννης Στάθης . Το οικονομικό έγκλημα
