Το Φαινόμενο Dunning-Kruger. Πως οι άνθρωποι αδυνατούν να αξιολογήσουν επαρκώς το επίπεδο των ικανοτήτων
τους και θεωρούν ότι είναι πιο ικανοί από ό, τι στην πραγματικότητα.
Του Γιάννη Στάθη
«Πραγματική γνώση είναι να γνωρίζεις την έκταση της άγνοιάς σου».
Κομφούκιος 551-479 π.Χ. Κινέζος φιλόσοφος
Toν Ιανουάριο του 1995, δύο μεσήλικοι άνδρες πραγματοποίησαν ληστεία στο
κατάστημα της Mellon Bank στο Swissvale της
Πενσυλβάνια. Δεν φορούσαν μάσκα ή οποιαδήποτε μεταμφίεση. Και μάλιστα χαμογέλασαν στις κάμερες παρακολούθησης πριν βγουν
από την τράπεζα. Λίγους μήνες αργότερα, η αστυνομία συνέλαβε τον «έκπληκτο» McArthur Wheeler και τον Clifton
Johnson. Όταν τους έδειξαν το καταγεγραμμένο υλικό από τις κάμερες παρακολούθησης, ο Wheeler κοίταζε με
δυσπιστία. Το μόνο που μπόρεσε να πει ήταν , «μα είχα καλύψει το πρόσωπο μου με χυμό
λεμονιού…», Τι είχε συμβεί ?
Ο Wheeler πίστευε ότι ο χυμός
λεμονιού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αόρατη μελάνη. Αποφάνθηκε,
λοιπόν, ότι εάν κάλυπτε το πρόσωπό του
με χυμό λεμονιού, θα το έκανε «αόρατο» με αποτέλεσμα να μην μπορεί να
καταγραφεί από το κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης.
Η αστυνομία προχώρησε στην
ανακριτική διαδικασία καθώς και σε αιματολογικές και ψυχιατρικές εξετάσεις: Αποδείχτηκε
ότι ο Wheeler δεν
είχε κάνει χρήση ναρκωτικών και δεν έπασχε από κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Η αντίληψη
και η πεποίθηση του για το πώς «συμπεριφέρεται ο χυμός λεμονιού και οι κάμερες ασφαλείας ήταν απίστευτα λανθασμένη. Η αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Wheeler
δεν ήταν ούτε τρελός ούτε εξαρτημένος .. Απλά απίστευτα λάθος…
Η ιστορία έπεσε στο «ραντάρ» του ψυχολόγου David Dunning στο Πανεπιστήμιο
Cornell, ο οποίος προσέλαβε τον μεταπτυχιακό φοιτητή του, τον Justin Kruger,
για να εξετάσουν τι είχε συμβεί . Μετά από
συστηματικές μελέτες κατέληξαν στο εξής
συμπέρασμα. Ενώ σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν ευνοϊκές
απόψεις για τις ικανότητές τους, σε διάφορους κοινωνικούς και πνευματικούς
τομείς, κάποιοι υπερεκτιμούν λανθασμένα ,ότι οι ικανότητές τους είναι πολύ
υψηλότερες από ό, τι στην πραγματικότητα.
Αυτή η "ψευδαίσθηση εμπιστοσύνης"
ονομάζεται τώρα "το φαινόμενο Dunning-Kruger". Ειδικότερα Το
Φαινόμενο Dunning-Kruger είναι μια γνωστική προκατάληψη, στην οποία σχετικά
ανειδίκευτα άτομα υποφέρουν από απατηλή ανωτερότητα, αξιολογώντας λανθασμένα
την ικανότητά τους να είναι πολύ υψηλότερη από ό, τι πραγματικά είναι.
Για να ερευνήσουν εργαστηριακά αυτό
το φαινόμενο ο Dunning και ο Kruger σχεδίασαν και υλοποίησαν έρευνες . Σε μια από
τις έρευνες, ζήτησαν από προπτυχιακούς
φοιτητές να απαντήσουν σε μια σειρά από
ερωτήσεις σχετικά με τη γραμματική, τη λογική και διάφορα ανέκδοτα και στη συνέχεια ζήτησαν από τον κάθε
μαθητή να εκτιμήσει συνολικά τη βαθμολογία του, καθώς και τη σχετική του θέση
σε σύγκριση με τους άλλους μαθητές. Τα συμπεράσματα από την ερεύνα ήταν ότι οι
φοιτητές με τις χαμηλότερες βαθμολογίες υπερεκτίμησαν τους εαυτούς τους, τοποθετούμενοι
πάνω από το μέσο όρο. Οι μαθητές με τις
υψηλότερες βαθμολογίες υποτίμησαν τους
εαυτούς τους.
Αυτή η "ψευδαίσθηση
εμπιστοσύνης" σαφώς εκτείνεται πέρα
από την ακαδημαϊκή κοινότητα και ερεύνα και διαπερνά την καθημερινή ζωή. Σε μια μελέτη
παρακολούθησης, ο Dunning και ο Kruger εγκατέλειψαν την ασφάλεια του το
εργαστήριου και μετέβησαν σε ένα σκοπευτήριο
όπου έκαναν ερωτήσεις σχετικά με την ασφάλεια των πυροβόλων όπλων. Τα ευρήματά τους
ήταν παρόμοια με τα προηγούμενα. Όσοι απάντησαν σωστά στις λιγότερες ερωτήσεις ,
υπερεκτιμούσαν τις γνώσεις τους για τα πυροβόλα όπλα.
Το φαινόμενο Dunning-Kruger
μπορεί επίσης να παρατηρηθεί κατά την αυτοαξιολόγηση των ανθρώπων κυρίως όσον
αφορά τις προσωπικές ικανότητες και
δεξιότητες . Εάν κανείς παρακολουθήσει κάποια τηλεοπτική εκπομπή διαγωνισμού ταλέντων στην τηλεόραση, μπορεί να
διαπιστώσει το «σοκ» και την απογοήτευση, στα πρόσωπα των διαγωνιζομένων, οι οποίοι
απορρίπτονται από τους κριτές . Αυτοί οι άνθρωποι πραγματικά αγνοούν το πόσο έχουν παραπλανηθεί από την αυταπάτη για
την ανωτερότητα τους.
Αναμφισβήτητα, είναι φυσιολογικό για τους ανθρώπους να υπερεκτιμούν τις
ικανότητές τους. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι το 80% των οδηγών αυτοαξιολογούνται ως ικανοί
άνω του μέσου όρου , ποσοστό στατιστικά αδύνατο.. Και παρόμοιες τάσεις
έχουν βρεθεί όταν οι άνθρωποι αξιολογούν τη σχετική δημοτικότητά τους, την αναγνωρισιμότητα
τους και τις γνωστικές τους δυνατότητες.
Το πρόβλημα είναι ότι όταν
άνθρωποι είναι ανεπαρκείς και ακατάλληλοι, όχι μόνο καταλήγουν σε λανθασμένα
συμπεράσματα και κάνουν ατυχείς επιλογές αλλά, επίσης, στερούνται τη δυνατότητα να αντιληφθούν τα λάθη τους.
"Η άγνοια γεννά περισσότερη εμπιστοσύνη απ 'ό, τι η γνώση". «Ignorance more frequently begets
confidence than does knowledge:» Charles Darwin
Είναι ενδιαφέρον ότι πραγματικά
έξυπνοι άνθρωποι αποτυγχάνουν επίσης να αυτό-αξιολογούν με ακρίβεια τις
ικανότητές τους.
Και εκεί βρίσκεται το κλειδί για
να μην καταλήξουμε σαν τον McArthur Wheeler τον «απίθανο» ληστή των
τραπεζών στο Πίτσμπουργκ . Μερικές φορές δοκιμάζουμε πράγματα που οδηγούν σε
ευνοϊκά αποτελέσματα, αλλά άλλες φορές - όπως η ιδέα του καμουφλάζ με χυμού
λεμονιού - οι προσεγγίσεις μας είναι ατελείς, παράλογες, ανάρμοστες, ανεπαρκείς ή απλά βλακώδεις.
Η «σοφή» πρακτική είναι να μην ξεγελιόμαστε από ψευδαισθήσεις ανωτερότητας και να να επαναξιολογούμε με ειλικρίνεια και ακρίβεια τις ικανότητες και τις δεξιότητες μας.
Εξάλλου, όπως είπε ο Κινέζος φιλόσοφος Κομφούκιος “ Πραγματική γνώση είναι
να γνωρίζεις την έκταση της άγνοιάς σου”.
Γιάννης Στάθης 3 Απριλίου 2020
Περισσότερες πληροφορίες για τη «θεωρία» των Dunning και Kruger μπορεί
κανείς να βρει στην παρακάτω Βιβλιογραφία.
-Unskilled and unaware
of it: how difficulties in recognizing one's own incompetence lead to inflated
self-assessments. Justin Kruger, David Dunning .Published in Journal of
personality and… 1999.Psychology, Medicine
-Το Φαινόμενο Dunning-Kruger. http://www.newsnowgr.com/article/1212010/to-fainomeno-Dunning-Kruger.html
- “I Wore the Juice”- The
Dunning-Kruger Effect .
- The Lemon-Juice Bandits
http://www.weirduniverse.net/blog/comments/lemon_juice_bandits
- Φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ. wikipedia
