ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ . Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ. ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ. ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ.

ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ . Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ.   
                                                                                         
ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ  ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ. ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ.

Του Γιάννη Στάθη *

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί ένα πολυσύνθετο εγκληματικό φαινόμενο, το οποίο μεταλλάσσεται διαρκώς  και προσαρμόζεται  στις   ευκαιρίες για κέρδος οι οποίες  παρουσιάζονται, αλλά και στις ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις. Οι τεράστιοι οικονομικοί  πόροι τους οποίους  διαθέτει ,μεταφράζονται και σε δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης ιδιαίτερα εξελιγμένων, τεχνολογικά, μέσων για την επίτευξη των εγκληματικών στόχων του, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σαν να βρίσκεται συνεχώς «ένα βήμα μπροστά» από τις όποιες προσπάθειες κατασταλτικής αντιμετώπισής του.1  Έτσι, η όποια επιχειρησιακή  επιτυχία των διωκτικών αρχών, εναντίον συγκεκριμένων εγκληματικών οργανώσεων φαντάζει σχεδόν μάταιη, καθώς, άμεσα, άλλες εγκληματικές οργανώσεις εμφανίζονται για να καλύψουν το κενό το οποίο  δημιουργήθηκε.1

Η βιβλιογραφία σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα σε όγκο και πληροφορίες είναι δίχως αμφιβολία τεράστια , με δεδομένο ότι η διερεύνηση της φύσης, του τρόπου δράσης, αλλά και της αντιμετώπισής του προκαλεί παγκόσμιο ενδιαφέρον. H συγκεκριμένη εργασία αποτελεί μια προσπάθεια να προσεγγισθούν δυο πτυχές του θέματος: Η σχέση του οργανωμένου οικονομικού εγκλήματος με την νόμιμη οικονομία και δεύτερον  οι λόγοι για τους οποίους το κράτος διαχρονικά αποτυγχάνει στην αποτελεσματική και ριζική αντιμετώπιση του φαινομένου. Στο τέλος της εργασίας παρατίθενται μια σειρά συμπερασμάτων και προτάσεων  σε σχέση με την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί τμήμα μιας συνολικότερης ερευνάς σε σχέση με το οικονομικό έγκλημα .Προσπάθεια ιδιαιτέρως δύσκολη , ιδιαίτερα αν λάβει κανείς  υπόψη τη διαρκώς μεταλλασσόμενη φύση τόσο του οργανωμένου εγκλήματος όσο και του οικονομικού εγκλήματος. Η μεθοδολογία που ακολουθηθηκε για την σύνταξη της  εργασίας ,περιλαμβάνει την αξιοποίηση πηγών από σχετικά επιστημονικά βιβλία, αρθρογραφία ελληνική και ξενόγλωσση, αναφορές και μελέτες από διεθνείς οργανισμούς  και διεθνή ερευνητικά ινστιτούτα καθώς και  ακαδημαϊκές μελέτες .

1.TO ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ,ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ.

Το Οργανωμένο Έγκλημα ως πρόβλημα αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για όλα τα κράτη και τις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Δεν είναι μόνο μια απειλή που υπονομεύει την προσωπική και δημόσια  ασφάλεια  αλλά  έχει  σοβαρές  επιπτώσεις  σε  κοινωνικό,  πολιτικό,  οικονομικό, περιβαλλοντικό επίπεδο, εμποδίζοντας την περαιτέρω ανάπτυξη και πρόοδο των κοινωνιών Οι  επιπτώσεις  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος  στην  κοινωνία  υπολογίζονται  σε  σχέση  με  τη βλάβη  που  επιφέρουν  πολλές  εμφανίσεις  μιας  εγκληματικής  δραστηριότητας  ή  από  την συνολική επίπτωση που επιφέρουν πολλές εγκληματικές δραστηριότητες. Η σοβαρότητα τους καθορίζεται,  εν  μέρει,  από  τη  συχνότητα  κάθε  εγκληματικού  φαινόμενου  και  από  το  είδος των επιπτώσεων.  (Α.Ε.Α./Κ.Α./Δ.Δ.Α./ΚΕ.ΣΥ.ΔΕ.Π. ‐ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΤΟΥΣ 2011)

Με  βάση  τα  παραπάνω,  προκαλούνται  βλάβες  στην  φυσική  –  ψυχική  ‐  δημόσια  υγεία, οικονομικές  ζημιές  με  απώλεια  χρημάτων  ή  περιουσιών,  καταστροφές  του  φυσικού περιβάλλοντος  ή  υποδομών,  βλάβες  ή  απειλές  της  κοινωνικής  συνοχής,  διαταραχές  των κοινωνικοοικονομικών  σχέσεων,  κ.ά.  Θύματα  από  την  οργανωμένη  εγκληματική δραστηριότητα  μπορεί  να  είναι  είτε  φυσικά  είτε  νομικά  πρόσωπα  (εταιρείες,  ινστιτούτα, οργανισμοί, κρατικές υπηρεσίες) καθώς και οι ίδιες οι κοινωνίες. 

Οι  περισσότερες  από  τις  δραστηριότητες  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος  π.χ.  η  διακίνηση ναρκωτικών  ή  το  εμπόριο  ανθρώπων,  έχουν  διεθνή  διάσταση,  επηρεάζοντας  περισσότερες από μία χώρες. Τα τελευταία χρόνια η πολυπλοκότητα αυτών των δραστηριοτήτων μεγαλώνει και εξελίσσεται καθώς νέες ευκαιρίες για δράση εμφανίζονται στις ομάδες που εμπλέκονται σε  αυτές.  Η  εμφάνιση  αυτών  των  ευκαιριών  υποβοηθείται  αφενός  από  την  οικονομική ανάπτυξη  των  κοινωνιών,  αφετέρου  από  την  εκμετάλλευση  υφιστάμενων  αδυναμιών  που σχετίζονται με τη λειτουργία τους. 

Το Οργανωμένο Έγκλημα ανακαλύπτει σήμερα νέες διαδρομές και εφαρμόζει νέες μεθόδους για  την  επίτευξη  των  σκοπών  των  ομάδων  που  δραστηριοποιούνται  σε  αυτό.  Συνεπώς,  οι οργανωμένες  εγκληματικές  δράσεις  είναι  πιο  ευέλικτες  και  δυναμικές  από  ποτέ  με αποτέλεσμα να καθίσταται δύσκολη η διερεύνηση της λειτουργίας τους, λαμβάνοντας υπόψη και το γεγονός ότι είναι συγκαλυμμένες, ώστε να μην αποκαλύπτονται.  Από  τα  παραπάνω  χαρακτηριστικά  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος  γίνεται  αντιληπτό  ότι  η κατανόηση του εύρους και της επίδρασης του σε μια κοινωνία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για  το  σχεδιασμό  και  την  εφαρμογή  αποτελεσματικών  στρατηγικών  αντιμετώπισής  του.

Τα τελευταία χρόνια  παρατηρείται ραγδαία εξάπλωση του οργανωμένου εγκλήματος σε  διεθνές και εγχώριο επίπεδο. Το οργανωμένο έγκλημα αναπτύσσεται μέσα από δίκτυα διεθνούς εμβέλειας, η δράση των οποίων επιφέρει τεράστια παράνομα έσοδα, παρουσιάζει μεγάλη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες καταστάσεις, στη δυναμική της αγοράς και στις τεχνολογικές εξελίξεις. Στην ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση του οργανωμένου εγκλήματος συνετέλεσε κυρίως η ανάπτυξη των παγκοσμιοποιημένων αγορών (διεθνοποίηση οικονομιών, κατάργηση ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων κλπ.).1

Η τεχνολογία  προφανώς θα συνεχίσει να εξαπλώνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς . Τα οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα θα μπορούν να εκμεταλλεύονται αυτές τις   νέες τεχνολογίες πιο γρήγορα από τις κυβερνήσεις ,οι οποίες  έχουν  να αντιμετωπίσουν τους σφιχτούς προϋπολογισμούς, την γιγάντια  γραφειοκρατία, τον ασφυκτικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης και  φυσικά το εκλογικό κόστος. Το διεθνές εμπόριο θα συνεχίσει να αυξάνεται, παρέχοντας περισσότερη κάλυψη για την επέκταση του παράνομου εμπορίου. Η διεθνής μετανάστευση θα αυξηθεί, επίσης, με το ίδιο αποτέλεσμα, προσφέροντας στα οργανωμένο έγκλημα  μια αυξανόμενη προσφορά νεοσύλλεκτων και θυμάτων .

Η εξάπλωση της δημοκρατίας δυστυχώς  μπορεί επίσης να συμβάλει σε εγκληματικές συμπράξεις, οι οποίες μπορούν να χειραγωγούν και να εκμεταλλεύονται  αδύναμους δημόσιους θεσμούς διαφθείροντας  αστυνομικούς η δελεάζοντας  πολιτικούς με οικονομικές  προσφορές  για τις όλο και πιο δαπανηρές προεκλογικές τους εκστρατείες. Ακόμη και η εξάπλωση του διεθνούς δικαίου - με το αυξανόμενο δίκτυο εμπάργκο, κυρώσεων και συμβάσεων θα προσφέρει στο οργανωμένο  νέες ευκαιρίες για την παροχή απαγορευμένων αγαθών σε εκείνους που βρίσκονται σε λάθος πλευρά της διεθνούς κοινότητας.

2.ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ , ΟΡΙΣΜΟΙ

Θα προσπαθήσουμε αξιοποιώντας  ακαδημαϊκές προσεγγίσεις να αποτυπώσουμε  τις ερμηνείες του οργανωμένου εγκλήματος και του οικονομικού εγκλήματος.

2.1.Τι είναι το οργανωμένο έγκλημα .

Η δομή και κατ’ επέκταση η δράση των εγκληματικών οργανώσεων χαρακτηρίζεται από μια σειρά από στοιχεία που αποτελούν και τις ειδοποιούς διαφορές τους σε σχέση με άλλες μορφές ενώσεων προσώπων  Κλαζομενές από το ποινικό δίκαιο, όπως η ένωση προσώπων (374Α Π.Κ.), η συμμορία του άρθρου 187 Παρ.1 Π.Κ.), η συνωμοσία (135 ΠΑΡ.4 Π.Κ, η κατάρτιση ένοπλης ομάδας (195 Π.Κ.). Ως τέτοια χαρακτηριστικά-ειδοποιοί διαφορές των εγκληματικών οργανώσεων σε σχέση με τις υπόλοιπες ενώσεις προσώπων του ποινικού κώδικα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν η υποδομή καθώς και η ιεραρχική δομή. Παράλληλα, οι εγκληματικές οργανώσεις έχουν τη δική τους εφοδιαστική αλυσίδα (logistics) 3. Δημιουργείται συνεπώς γύρω από τις εγκληματικές οργανώσεις και τις κάθε είδους παράνομες δραστηριότητες τις οποίες υπηρετούν μια ολόκληρη «μαύρη αγορά» η οποία χαρακτηρίζεται από μια σειρά από κανόνες που ισχύουν και στη νόμιμη αγορά. Αν κάτι λοιπόν πρέπει να εξαχθεί ως συμπέρασμα για τις εγκληματικές οργανώσεις είναι η λογική που έχει η δομή και η δράση τους. Η λογική  αυτή καθιστά πιο σύνθετη την οριοθέτηση του οργανωμένου εγκλήματος καθώς και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εγκληματικών οργανώσεων από την πολιτεία, τόσο μέσω της ποινικοποίησης τους όσο και μέσω της θέσπισης ανακριτικών πράξεων ικανών να τις εξαρθρώσουν, οδηγώντας ενώπιον της δικαιοσύνης τα μέλη τους.

                H λογική της δράσης και της ιεραρχικής δομής των εγκληματικών οργανώσεων έχει ως τελικό σκοπό τη μέσω της προώθησης των κάθε λογής παρανόμων δραστηριοτήτων τους επίτευξη κέρδους. Όπως έχει παρατηρηθεί , ενώ οι τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν και μια ιδεολογική ατζέντα, το οργανωμένο έγκλημα έχει μόνο ένα σκοπό, την επίτευξη κέρδους. (“to make money”). Με σκοπό λοιπόν να προστατεύσουν τόσο τη νόμιμη όσο και την παράνομη δραστηριότητά τους, οι εγκληματικές οργανώσεις δεν διστάζουν να εισχωρήσουν στα πολιτικά, οικονομικά και αστυνομικά δίκτυα της κάθε χώρας. Το γεγονός ότι αυτές οι υποθέσεις είναι εξαιρετικά δύσκολο να ερευνηθούν και να αποκαλυφθούν εξαιτίας της μυστικής τους υφής, δεν αναιρεί την αλήθεια της ύπαρξής τους. Δεν είναι τυχαίο δε ότι το οργανωμένο έγκλημα δρα προνομιακά σε καταστάσεις πολιτικής αναταραχής, οικονομικού χάους ή κοινωνικών αδιεξόδων. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αποτελούν η Σικελία  μετά την ένωση της Ιταλίας αλλά και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι πρώην σοβιετικές χώρες καθώς και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής . H είσοδος των υποκειμένων του οργανωμένου εγκλήματος στην πολιτική σφαίρα είναι βασισμένη στον εκφοβισμό, τις πελατειακές σχέσεις αλλά και στη διαφθορά. Η κατάρρευση των πολιτικών και συνταγματικών θεσμών συσχετίζεται λοιπόν άμεσα με την άνοδο του οργανωμένου εγκλήματος.4

Ειδικότερα, για τους σκοπούς της εργασίας , υιοθετήθηκε  ο  ορισμός  της  INTERPOL  σύμφωνα  με  τον  οποίο  ως  Οργανωμένο  ‘Έγκλημα ορίζεται  «κάθε  επιχείρηση  ή  ομάδα  ατόμων  που  εμπλέκεται  σε  διαρκή  παράνομη δραστηριότητα, η οποία έχει ως πρωταρχικό σκοπό την απόκτηση κερδών ανεξάρτητα από τα εθνικά σύνορα». 

Τα  ιδιαίτερα  χαρακτηριστικά  της  έννοιας  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος  καθορίζονται  στο άρθρο  2  της  Σύμβασης  των  Η.Ε.  κατά  του  Διεθνικού  Οργανωμένου  Εγκλήματος  (Παλέρμο 2000)  και  έχουν  υιοθετηθεί  και  από  την  ελληνική  νομοθεσία  (Ν. 2928/2001).  Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι

- Η συγκρότηση ή ένταξη σε δομημένη ομάδα

 -Η συμμετοχή στην ομάδα τριών ή περισσοτέρων προσώπων

 -Η ομάδα να έχει διάρκεια δράσης

 -Επιδίωξη  της  ομάδας  να  αποτελεί  η  τέλεση  περισσοτέρων  του  ενός  από  τα κακουργήματα  που  προβλέπονται  σε  άρθρα  του  Π.Κ.  και  των  Ειδικών  Ποινικών Νόμων

Για  την  μελέτη  των  οργανωμένων  εγκληματικών  ομάδων   χρησιμοποιούνται  διεθνώς δείκτες  σε  αντίστοιχες  εργασίες  και μελέτες. Οι δείκτες αυτοί είναι :

 Η γεωγραφική έκταση της δράσης των ομάδων

 Η χρήση νόμιμων δομών για την κάλυψη ή νομιμοποίηση των δραστηριοτήτων τους

 Η άσκηση επιρροής και η διαφθορά σε τομείς της δημόσιας ζωής

 Η χρήση βίας ή άλλων μορφών εκφοβισμού

 Η  χρήση  εξειδικευμένων  μεθόδων  για  την  παρεμπόδιση  των  αρχών  επιβολής  του νόμου

 Η  συνεργασία  με  άλλες  εγκληματικές  ομάδες  και  άτομα  με  ειδικές  γνώσεις  και δεξιότητες

2.2.Τι είναι το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα

Το οικονομικό έγκλημα ορίζεται ως εκείνη τη μορφή εγκλήματος που αναφέρεται στην ιδιοκτησία και εμπεριέχει την παράνομη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας της περιουσίας που ανήκει σε ένα φυσικό πρόσωπο σε ένα άλλο, για προσωπική χρήση και ίδιον όφελος. Τα οικονομικά εγκλήματα έχουν να κάνουν με την απάτη (π.χ. απάτες τραπεζικών επιταγών, πιστωτικών καρτών, δανείων, συμβάσεων, ιατρικές απάτες, εταιρικές, ασφαλιστικές, τραπεζικές, απάτες πληρωμών, αγορών, περίθαλψης), την κλοπή, την φοροδιαφυγή, τη φοροκλοπή, τη φοροαποφυγή, τη εισφοροδιαφυγή, την εξαπάτηση, τη δωροδοκία, δωροδοκία, τη δωροδοκία, τη δωροληψία, την υπεξαίρεση, την κατάχρηση, την κατάχρηση εμπιστευτικών πληροφοριών (insider trading), την κλοπή ταυτότητας και γενικά προσωπικών στοιχείων, το ξέπλυμα χρήματος, την πλαστογραφία, την εικονικότητα και πλαστότητα, την λαθρεμπορία, την παραποίηση, την παραχάραξη και την απομίμηση χρημάτων και καταναλωτικών αγαθών.

Τα οικονομικά εγκλήματα μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και επιπρόσθετα ποινικά αδικήματα, όπως είναι το ηλεκτρονικό έγκλημα, η εξαπάτηση των ηλικιωμένων, η διάρρηξη, η ένοπλη ληστεία και γενικά το βίαιο έγκλημα, όπως η ληστεία και ο φόνος. Τα οικονομικά εγκλήματα εκτελούνται από φυσικά πρόσωπα, μη φυσικά πρόσωπα (εταιρείες), αλλά και οργανωμένες εγκληματικές ομάδες (μαφία). Τα θύματα μπορεί να είναι άτομα, επιχειρήσεις, οργανισμοί, το κράτος και η οικονομία στο σύνολό της.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) αναφέρει ότι με τον όρο «οργανωμένο οικονομικό έγκλημα» νοούνται όλες οι δραστηριότητες οργανωμένων εγκληματικών ομάδων οι οποίες κάνουν κατάχρηση χρηματοοικονομικών συστημάτων ή συστημάτων πληρωμών με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους. Παρόλο που είναι αντικείμενο ενδιαφέροντος, ελέγχου, δίωξης και έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ιδιαιτερότητές του σε σχέση με το κοινό ποινικό έγκλημα το καθιστούν δύσκολα αντιμετωπίσιμο. Το οικονομικό έγκλημα έχει πολλές εκφάνσεις, «κινείται» άυλα – μέσα από οικονομικές, χρηματιστηριακές, τραπεζικές και λοιπές συναλλαγές, ενδύεται με νομιμοφανή «μανδύα», μπορεί να εμπλέκει κρατικούς υπαλλήλους, διωκτικά όργανα, δικαστικούς, πολιτικούς – με αποτέλεσμα να εμφανίζονται ελλείμματα στην πολιτική βούληση και δράση. Για την αντιμετώπισή του απαιτείται εξειδίκευση και διαρκή κατάρτιση των διωκτικών και ελεγκτικών οργάνων, καθώς αναπτύσσονται νέες μορφές και νέες μέθοδοι και σε αρκετές περιπτώσεις η ζημία από τη διάπραξη του εγκλήματος διαχέεται ή δεν είναι ξεκάθαρη. Γενικά φαίνεται ότι σε όλες τις διαφορετικές του εκφάνσεις, παρουσιάζει κοινά στοιχεία και χαρακτηριστικά τα οποία επιγραμματικά παρουσιάζονται παρακάτω.

1) Τα οικονομικά εγκλήματα, επειδή εκτελούνται «κύρια» στην ιδιωτική σφαίρα είναι σχετικά αόρατα, καθώς οι δράστες είναι νόμιμα και αιτιολογημένα παρόντες στη σκηνή του εγκλήματος.

2) Τα οικονομικά εγκλήματα, επειδή εκτελούνται συνήθως κατά την διάρκεια των νόμιμων επιχειρηματικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων, αποτελούν μια ουσιαστική και ολοκληρωτική κατάχρηση της εμπιστοσύνης των εργαζομένων μερών, π.χ. των εργαζομένων, πελατών, συνεργατών, προμηθευτών.

3) Οι οικονομικοί εγκληματίες μπορεί να είναι άτομα που έχουν γνώσεις, εξειδικεύσεις, πρόσβαση σε εσωτερικά δίκτυα πληροφοριών, γνώση και χρήση πληροφοριών και μέσων. Αυτό κάνει τα εγκλήματα περισσότερο περίπλοκα και την αποκάλυψή τους ακόμα πιο δύσκολη υπόθεση.

4) Τα οικονομικά εγκλήματα συχνά βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης, όχι μόνο λόγο των ελλειμμάτων πληροφόρησης και ελέγχου, αλλά και της ανυπαρξίας ουσιαστικής λογοδοσίας ή της διασποράς της ευθύνης και των αρμοδιοτήτων μέσα στις επιχειρήσεις και οργανισμούς.2

2.3.Διάκριση μεταξύ οργανωμένου και οικονομικού εγκλήματος 1

Οι διαστάσεις που τείνει να προσλάβει το οικονομικό έγκλημα, σήμερα, φαίνονται να είναι εκρηκτικές. Εμφανίζεται με περίτεχνες μορφές και τρόπους, ιδιαίτερα δύσκολα  ανιχνεύσιμους, οι οποίοι θα ήταν αδιανόητοι στο παρελθόν. Το ίδιο το «χρήμα», εξάλλου, έχει πλέον αποκτήσει διφυή χαρακτήρα, καθώς αφενός, εξακολουθεί να αποτελεί καθαυτό αυτοτελή σκοπό και αφετέρου, μετεξελίσσεται σε όργανο για την περαιτέρω ανάπτυξη της εγκληματικής δραστηριότητας, μέσω της αποσταθεροποίησης και της διαφθοράς της πολιτικής ζωής και της εισροής παρανόμων κεφαλαίων στο χώρο των νόμιμων οικονομικών συναλλαγών. Ταυτόχρονα, και στην περίπτωση του οικονομικού εγκλήματος δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός, ενώ μια σειρά πολιτικών, οικονομικών και τεχνολογικών εξελίξεων, όπως το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η παγκοσμιοποίηση και η επανάσταση των επικοινωνιών και της πληροφορικής, έχει δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες τόσο για την μετεξέλιξη των δύο υπό σύγκριση εγκληματικών φαινομένων, όσο και για την ανάπτυξη μεταξύ τους διαφόρων επιπέδων και μορφών συνεργασίας. Απαραίτητη για την κατανόηση του οργανωμένου εγκλήματος, εξάλλου, είναι και η αναφορά τόσο στους τρόπους που κατεξοχήν επιλέγονται από τις εγκληματικές οργανώσεις για την στρατολόγηση μελών, τη διατήρηση πειθαρχίας στο εσωτερικό τους, την αποφυγή των διωκτικών μηχανισμών και την πραγματοποίηση κερδών. Ειδικά ο τρόπος με τον οποίο οι εγκληματικές οργανώσεις καταφέρνουν να πραγματοποιήσουν κέρδη απαιτεί λίγη περισσότερη εμβάθυνση, ακριβώς γιατί το οικονομικό όφελος αποτελεί τον κύριο στόχο του οργανωμένου εγκλήματος, με αναφορά σε τρία συγκεκριμένα παραδείγματα, την εμπορία ναρκωτικών, που ίσως είναι η πιο σοβαρή και προσοδοφόρα δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος, την παροχή «προστασίας», που αποτελεί την πλέον παραδοσιακή μορφή οργανωμένης εγκληματικής δραστηριότητας και η οποία, αν και έχει ταυτιστεί με την Mafia, εντούτοις τελείται ακόμη και σήμερα από την πλειοψηφία των εγκληματικών  οργανώσεων και το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, που είναι ο κοινός παρονομαστής και ο απαραίτητος όρος επιβίωσης κάθε εγκληματικής οργάνωσης.1

3.ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

Tο οικονομικό μας σύστημα βασίζεται εν πολλοίς στην  αρχή της  ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή  «πράγματα» και υπηρεσίες, έναντι ενός συγκεκριμένου ποσού. Είναι ακριβώς το σύστημα ελεύθερης (ή σχεδόν) ανταλλαγής. Τι μπορεί να ανταλλάσσεται και ποια είναι η καταλληλότερη τιμή για την πληρωμή ορίζεται με βάση δύο ρυθμιστικά συστήματα: ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης, αφενός, που εφαρμόζεται αδιακρίτως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, και αφετέρου το νομικό καθεστώς της χώρας στην οποία πραγματοποιούνται οι συναλλαγές . Αν υπάρχει ένας αγοραστής ο οποίος  είναι διατεθειμένος να πληρώσει το κατάλληλο τίμημα, κάθε αγαθό ή υπηρεσία μπορεί να πωληθεί , χωρίς κανέναν περιορισμό .Δυστυχώς ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης δεν κάνει διάκριση μεταξύ κοκαΐνης και σπαγγέτι, ούτε μεταξύ ανθρώπων και άνθρακα.

Ένα βασικό ερώτημα το οποίο τίθεται είναι εάν μπορεί να γίνει διαχωρισμός μεταξύ του υγειούς και του αρρώστου κομματιού της  οικονομίας και μια ερώτηση ακόμη πιο δύσκολη είναι εάν τελικά είναι επιθυμητή υπό ένα συγκεκριμένο πρίσμα. Δυστυχώς η απάντηση μοιάζει να είναι αρνητική και στα δυο ερωτήματα . Η παράνομη οικονομική δραστηριότητα σε όλες τις μορφές της παράγει έσοδα, τα οποία επιστρέφουν στην νόμιμη οικονομία, παρόλο που προέρχονται από μαύρη εργασία, φοροδιαφυγή και εγκληματική δραστηριότητα.

Μια οικογένεια χρησιμοποιεί τα αφανή εισοδήματα από τις παραπάνω πήγες για να χρηματοδοτήσει τις καθημερινές της ανάγκες(καύσιμα ,ρουχισμό, διατροφή, υγεία κλπ.) και αυτές οι συναλλαγές, απολύτως νόμιμες, συνεισφέρουν στην αύξηση του ΑΕΠ. Συνεπώς το ΑΕΠ αυξάνει και με την ύπαρξη της υπόγειας ή παράνομης  οικονομίας.

Οι ροές των χρήματων που προκαλεί η παράνομη δραστηριότητα ακολουθούν διαδρομές διαφορετικές ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται. Τα ποσά που επενδύονται στην βασική παράνομη δραστηριότητα (απατή έγκλημα φοροδιαφυγή) προκαλούν ένα νέο κύμα παράνομης δραστηριότητας τα κέρδη της οποίας επανεισέρχονται στην νόμιμη οικονομία με το παραπάνω μοντέλο. Ένα σημαντικό ποσό χρημάτων  το οποίο εισέρχεται στο τραπεζικό σύστημα μέσω καταθέσεων ( μορφή ξεπλύματος χρήματος) έμμεσα το ενισχύει ενώ όσα κεφάλαια επενδύονται σε νόμιμες δραστηριότητες συνεισφέρουν στην αύξηση του ΑΕΠ.

Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι δε δύναται να το δούμε ξεχωριστά από το βασικό του και αναπόσπαστο κομμάτι του, που είναι η ίδια η «παράνομη» οικονομία που δημιουργεί, η οποία «συμβιώνει» στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο, παράλληλα και ταυτόχρονα με τη νόμιμη. Η παράλληλη αυτή οικονομία αναπροσαρμόζεται στους κανόνες τις αγοράς, μεταβάλλεται βάσει των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών. Τα ίδια τα άτομα της κοινωνίας μετατρέπονται σε καταναλωτές και συμμετέχουν με την ιδιότητα αυτή, συναινούν στη διαμόρφωση αυτής της παράλληλης οικονομίας. Με αυτό τον τρόπο, οι εγκληματικές οργανώσεις κερδίζουν την ανοχή της κοινωνίας, εισχωρώντας βαθύτερα στον ιστό της. Μία ανοχή που δημιουργείται λόγω των ωφελημάτων που προσφέρουν οι εγκληματικές επιχειρήσεις, μέσω της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών υψηλής ζήτησης σε …χαμηλότερες τιμές συγκριτικά με το νόμιμο εμπόριο (παραποιημένα προϊόντα, λαθραία τσιγάρα) και μέσω της δημιουργίας πληθώρας θέσεων ‘απασχόλησης’ ανειδίκευτων ατόμων που ενδεχομένως να μην είχαν καμία άλλη δυνατότητα απορρόφησης στο νόμιμο «εργατικό δυναμικό» κοινωνιών με υψηλούς δείκτες φτώχιας και ανεργίας.

Συνεπώς δεν υπάρχει ένα σύστημα μέσα στο σύστημα αλλά ένα μεγάλο σύστημα στο οποίο αναμειγνύονται το ένα με το άλλο σε βαθμό που δεν είναι πλέον ευδιάκριτα.

Οι οργανωμένες εγκληματικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να περιγράφουν ως επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι λόγοι  για τους οποίους αποτυγχάνουμε να κατανοήσουμε τι είναι το οργανωμένο έγκλημα, είναι ότι το τοποθετούμε σε διαφορετικό πλαίσιο από αυτό της κανονικής – νόμιμης επιχείρησης . Η οργανωμένη εγκληματική δραστηριότητα είναι  αποτέλεσμα των δυνάμεων που διέπουν την αγορά. Το οργανωμένο έγκλημα, ως επιχείρηση και κοινωνικό φαινόμενο, ακολουθεί τις αλλαγές της οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Η εξάπλωσή του προϋποθέτει κατά κανόνα διασυνδέσεις, εξυπηρετήσεις, συνδιαλλαγές μέσα στον κρατικό μηχανισμό, και σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες και πολιτικούς παράγοντες.6

Στο πλαίσιο των νόμιμων οικονομικών δραστηριοτήτων, τα μέσα επίτευξης του σκοπού (δηλ. προσπορισμός οικονομικού οφέλους), δεν κρίνονται επαρκή και προσβάσιμα για όλα τα άτομα. Στις αγορές που δημιουργεί το οργανωμένο έγκλημα, τα μέσα επίτευξης του σκοπού φαίνεται να είναι περισσότερα και σε αρκετές περιπτώσεις ευκολότερα. Το οργανωμένο έγκλημα παρουσιάζεται σαν καινοτομία, ως ο τρόπος για αποκόμιση κέρδους και ισχύος και αντανακλά τις ευκαιρίες για την πραγμάτωση αυτών. Τα άτομα που περισσεύουν από τη νόμιμη οικονομία και από την αγορά εργασίας, απορροφούνται πιο εύκολα από την οικονομία των αγορών του οργανωμένου εγκλήματος (κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα, παράνομοι μετανάστες συνθέτουν πολλές φορές το «προσωπικό» των εγκληματικών δικτύων, ειδικά εκείνα που απαρτίζονται τα κατώτερα μορφώματα των εγκληματικών οργανώσεων, δηλ. τα αναλώσιμα τμήματα του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς εκεί χρησιμοποιούνται / επιστρατεύονται άνθρωποι που προέρχονται από τα χαμηλά και περιθωριοποιημένα στρώματα). Το πλεονάζον εργατικό δυναμικό απορροφάτε στις θέσεις εργασίας που συνεχώς δημιουργεί η οικονομία του οργανωμένου εγκλήματος.

Από τα παραπάνω προκύπτει μια σαφής σύνδεση της οικονομικής κρίσης και γενικά των εκάστοτε οικονομικών συνθηκών και του τρόπου που διαρθρώνονται και λειτουργούν οι παράνομες αγορές. Η προσέγγιση ότι οι οργανωμένες εγκληματικές δραστηριότητες είναι πρωτίστως επιχειρηματικές δραστηριότητες και επηρεάζονται από το υφιστάμενο οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα εξηγεί τις εν λόγω μεταβολές. Το οργανωμένο έγκλημα, ως επιχείρηση και κοινωνικό φαινόμενο είναι παράγωγο των δυνάμεων που διέπουν την οικονομία και την αγορά εργασίας.

4.ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Ας προσπαθήσουμε να κωδικοποιήσουμε μερικούς από τους  λόγους για τους οποίους το κράτος έχει αποτύχει και μάλλον θα αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και οριστικά  το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα.

4.1.Το οργανωμένο έγκλημα δεν περιορίζεται από τα θεσμικά  γεωγραφικά σύνορα

                Το οργανωμένο έγκλημα δεν γνωρίζει σύνορα  και βρίσκεται σχεδόν σε κάθε χώρα.  Το πεδίο δράσης του είναι η παγκόσμια οικονομία και ο χαρακτήρας του πολυεθνικός. Πολλές κυβερνήσεις αγωνίστηκαν ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα και κατάφεραν να μειώσουν δραστικά την εγκληματική επιρροή στις χώρες τους, αλλά ποτέ δεν την εξάλειψαν εντελώς. Η γεωγραφία επηρεάζει τη συμπεριφορά του οργανωμένου εγκλήματος. Το Ιράν, το Μεξικό και η Μιανμάρ είναι πρωταρχικά παραδείγματα. Εκτός αυτού, άλλοι παράγοντες, όπως η υποδομή μιας χώρας και η δύναμη της κεντρικής κυβέρνησης, παίζουν βασικούς ρόλους στον καθορισμό του βαθμού διάδοσης του οργανωμένου εγκλήματος σε μια δεδομένη χώρα.

4.2.Ο ρόλος των κυβερνήσεων και των υποδομών

Το οργανωμένο έγκλημα και οι κυβερνήσεις έχουν ένα είδος  σχέσης συμβίωσης . Όπως κάθε άλλο οργανωμένο σώμα, το οργανωμένο έγκλημα δεν ευδοκιμεί για πολύ καιρό σε μια αποτυχημένη πολιτεία.( fail state).  Χώρες όπως η Σομαλία ή το Σουδάν, για παράδειγμα, είναι γεμάτες εγκληματικότητα, αλλά σε καταστάσεις όπως αυτές, ο πολέμαρχος* είναι ίσως μια καλύτερη περιγραφή της δομής της εξουσίας. Το οργανωμένο έγκλημα χρειάζεται δρόμους, θαλάσσια λιμάνια, αεροδρόμια, τράπεζες και νόμιμες επιχειρήσεις προκειμένου να ευδοκιμήσει. Πρέπει να υπάρχει ένα βασικό επίπεδο δημόσιας τάξης σε μια περιοχή, ώστε οι εγκληματίες να πληρώνουν τους πελάτες και τα θύματα -Τελικά, το οργανωμένο έγκλημα είναι μια επιχείρηση.

Εάν, για παράδειγμα, ένα κράτος δεν διαθέτει αποτελεσματική αστυνομία, τότε το εμπόδιο εισόδου στην «αγορά» του  οργανωμένου εγκλήματος είναι πολύ χαμηλό. Εάν η υποδομές μιας χώρας δεν λειτουργούν, τότε οι εγκληματίες δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, να ταξιδέψουν και να «ξεπλύνουν» τα χρήματά τους. Επιπλέον, οι εγκληματίες θέλουν να απολαύσουν τα κέρδη που επιτυγχάνουν.

Οι εγκληματίες θέλουν να απολαμβάνουν τα ίδια πράγματα που κάνει ουσιαστικά κάθε επιχειρηματίας: υλικά αγαθά, υψηλό επίπεδο  ζωής και διασυνδέσεις με ένα παγκόσμιο δίκτυο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μια περιοχή που είναι σχετικά σταθερή και διαθέτει αξιοπρεπή υποδομή, πράγμα που σημαίνει ότι το οργανωμένο έγκλημα απαιτεί μια χώρα με λειτουργική κεντρική κυβέρνηση.

4.3.Δυσκίνητοι κρατικοί γραφειοκρατικοί μηχανισμοί εναντίων ευέλικτων και αδίστακτων εγκληματικών οργανώσεων

Τα εγκληματικά δίκτυα που ασχολούνται με το οικονομικό έγκλημα είναι αφοσιωμένα μόνο προς το σκοπό τους ο οποίος είναι το κέρδος ,  και όχι σε κάποια διοικητική ιεραρχία , θεσμό η  έθνος   . Το ίδιο, ωστόσο, δεν ισχύει για κυβερνητικούς υπαλλήλους - αστυνομικούς, τελωνειακούς υπαλλήλους  και δικαστές - που τους διώκουν . Αυτή η ασυμμετρία είναι ένα τρομακτικό  μειονέκτημα για τις κυβερνήσεις που διεξάγουν αυτές τις μάχες εναντίων του οργανωμένου εγκλήματος.                                 Η εξάπλωση του διεθνούς δικαίου θα προσφέρει στους εγκληματίες νέες ευκαιρίες για την παροχή απαγορευμένων αγαθών σε όσους βρίσκονται στη λάθος πλευρά της διεθνούς κοινότητας. Η μία πλευρά  δηλ., οι εγκληματικές συμμορίες μπορούν να αναζητήσουν καταφύγιο και να επωφεληθούν από τα εθνικά σύνορα, αλλά οι διώκτες της άλλης πλευράς (οι κυβερνήσεις) έχουν λιγότερους πόρους και παρακωλύονται από τις παραδοσιακές έννοιες της κυριαρχίας.

Ο συντονισμός και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κυβερνητικών υπηρεσιών σε διάφορες χώρες έχει βελτιωθεί βεβαίως, ειδικά μετά τις 11 Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, αυτές οι τακτικές απέχουν από αυτό που απαιτείται για την καταπολέμηση  ιδιαίτερα ευέλικτων  οργανώσεων οι οποίες  μπορούν να εκμεταλλευτούν κάθε κενό, ενός εξελισσόμενου αλλά ατελούς σώματος διεθνούς δικαίου και πολυμερών  συνθηκών.

4.4.Αναποτελεσματικές κυβερνητικές πρακτικές  ενάντια στις πανίσχυρες δυνάμεις της αγοράς

                Οι περισσότερες κυβερνητικές γραφειοκρατικές οργανώσεις ,μάχονται για να συντονίσουν  τις ανόμοιες, ασυντόνιστες ενέργειες εκατοντάδων ανεξάρτητων, οργανώσεων οι οποίες δεν ανήκουν σε κανένα κράτος. Οι εγκληματικές ομάδες ωθούνται από τα μεγάλα κέρδη που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των διεθνών διαφορών τιμών, από μια μη ικανοποιημένη ζήτηση ή από τα πλεονεκτήματα  χαμηλού κόστους που παράγονται από την απάτη . Αυτές οι άκρως αποκεντρωμένες ομάδες και άτομα δεσμεύονται από ισχυρούς δεσμούς πίστης και κοινού σκοπού και οργανώνονται γύρω από ημιαυτόνομες ομάδες ή "κόμβους" οι οποίες μπορούν να λειτουργούν γρήγορα και με ευελιξία. Οι πιο έγκυροι εμπειρογνώμονες σε αυτούς τους τύπους οργανώσεων , παρατηρούν ότι τα δίκτυα συχνά στερούνται κεντρικής ηγεσίας, εντολής ή έδρας, οπότε «δεν υπάρχει ακριβής καρδιά ή κεφάλι που να μπορεί να στοχευθεί.

Το δίκτυο ως σύνολο (αλλά όχι κατ’ 'ανάγκην κάθε κόμβος) έχει ελάχιστη καθόλου ιεραρχία. Είναι πιθανό να υπάρχουν πολλοί ηγέτες . Έτσι, ο σχεδιασμός της οργάνωσης  μπορεί μερικές φορές να εμφανίζεται ακέφαλος  και άλλοτε πολυκέφαλος , δηλαδή Λερναία  Ύδρα.

5. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ  ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ  ΤΗΝ  ΑΝΑΠΤΥΞΗ  ΤΩΝ  ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ  ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ  ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΑ ‐ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ  7

Σύμφωνα με την έκθεση της Ελληνικής Αστυνομίας (Α.Ε.Α./Κ.Α./Δ.Δ.Α./ΚΕ.ΣΥ.ΔΕ.Π. ‐ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΤΟΥΣ 2011  ) Τη δράση των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων στην Ελλάδα επηρεάζουν οι παράγοντες  που  αναφέρθηκαν  ειδικά  για  κάθε  μία  από  αυτές,  στα  προηγούμενα  μέρη  της  παρούσης εργασίας . 

Σε αυτούς ανήκουν παράγοντες που δεν είναι αποκλειστικά εγκληματογόνοι και απαντώνται σε  όλες  τις  εγκληματικές  δραστηριότητες,  οι  οποίοι  υπό  ορισμένες  προϋποθέσεις  γεννούν ευκαιρίες για υψηλό κέρδος και χαμηλό ρίσκο από την οργανωμένη εγκληματική δράση. Οι παράγοντες αυτοί είναι :

• Η  ύπαρξη  παράνομων  αγορών.  Όσο  θα  υπάρχει  ζήτηση  για  τις  υπηρεσίες  που παρέχει  το  Οργανωμένο  Έγκλημα  τόσο  θα  εντείνεται  η  δράση  των  εμπλεκόμενων εγκληματικών ομάδων. Δραστηριότητες όπως η Παράνομη Διακίνηση Μεταναστών, η Διακίνηση  Ναρκωτικών,  το  Εμπόριο  Ανθρώπων  ή  το  Λαθρεμπόριο  Τσιγάρων  θα διαπράττονται  με  την  ίδια  ή  μεγαλύτερη  ένταση  εφόσον  υπάρχει  ζήτηση  για  τις υπηρεσίες και τα προϊόντα που προσφέρουν.

• Η  οικονομική  κρίση.  Ο  περιορισμός  των  νόμιμων  οικονομικών  δραστηριοτήτων  τα τελευταία  χρόνια  στην  Ελλάδα  δημιουργεί  τις  απαραίτητες  προϋποθέσεις  για  ανάπτυξη αντίστοιχων παράνομων που αποφέρουν υψηλά κέρδη. Η οικονομική κρίση δημιουργεί  ευκαιρίες  για  δράση  των  εγκληματικών  ομάδων,  αλλά  και  για στρατολόγηση ατόμων που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.

• Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας. Η Χώρα μας βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης  αποτελώντας  πύλη  ή  ενδιάμεσο  προορισμό  εισόδου  ή  εξόδου  προϊόντων εγκλήματος  (π.χ.  ναρκωτικά)  ή  ακόμα  και  ανθρώπων  (μετανάστευση, trafficking).Επίσης,  η  γειτνίασή  της  με  χώρες  των  Βαλκανίων  που  εδρεύουν  οργανωμένες εγκληματικές ομάδες (π.χ. Βουλγαρία, Μαυροβούνιο, Αλβανία) την καθιστά ελκυστικό προορισμό για την ανάπτυξη σχετικών παράνομων δραστηριοτήτων από αυτές.

• Το  γεωφυσικό  περιβάλλον  της  Χώρας.  Η  Ελλάδα  έχει  δύσβατα  χερσαία  και εκτεταμένα θαλάσσια σύνορα, τα οποία είναι δύσκολο να ελεγχθούν απόλυτα από τις αρμόδιες  υπηρεσίες.  Το  γεγονός  αυτό  δημιουργεί  κενά  που  εκμεταλλεύονται  οι εγκληματικές ομάδες για να προωθήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.

• Η  ελεύθερη  διακίνηση  αγαθών  και  προσώπων.  Η  ένταξη  της  Χώρας  στο  ενιαίο οικονομικό  περιβάλλον  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης  που  χαρακτηρίζεται  από  την ελευθερία διακίνησης προσώπων και αγαθών, την αυξανόμενη κοινωνική, οικονομική και  γεωγραφική  κινητικότητα,  την  ανάπτυξη  σύγχρονων  μεθόδων  οικονομικών συναλλαγών  και  τη  ραγδαία  ανάπτυξη  της  τεχνολογίας  ευνοούν  τη  δημιουργία εγκληματικών  ομάδων  με  πολυεθνική  δομή  και  με  δίκτυα  συνεργασίας  σε περισσότερες από μία χώρες

• Η κοινωνική ανοχή σε εγκληματικές δραστηριότητες. Πολλές από τις δραστηριότητες του Οργανωμένου Εγκλήματος βρίσκουν σημαντική αποδοχή από  το ευρύ κοινό που έμμεσα ωφελείται από αυτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Λαθρεμπόριο Τσιγάρων και  το  Εμπόριο  Ανθρώπων,  δραστηριότητες  που  δε  συγκεντρώνουν  ιδιαίτερη κοινωνική απαξία, γεγονός που ενθαρρύνει τη δράση των εγκληματικών ομάδων.

• Η πρόσβαση σε μέσα τέλεσης εγκληματικών πράξεων. Για την επιτυχή διάπραξη μιας εγκληματικής  πράξης  απαιτούνται  διάφορα  μέσα  (όπλα,  μέσα  μεταφοράς, τεχνολογικός  εξοπλισμός,  εκρηκτικά  κ.λπ.)  που  οι  εγκληματικές  ομάδες  μπορούν εύκολα να αποκτήσουν τόσο στη νόμιμη όσο και στην παράνομη αγορά. Τα μέσα αυτά τους  βοηθούν  όχι  μόνο  στη  διάπραξη  εγκλημάτων  αλλά  και  στην  αποφυγή  της σύλληψής τους.

• Η  χρήση  της  σύγχρονης  τεχνολογίας.  Η  πρόσβαση  σε  σύγχρονα  μέσα  κάνει  πιο εύκολη  τη  διάπραξη  μιας  εγκληματικής  πράξης  και  μειώνει  τον  κίνδυνο  αφού  δεν απαιτεί τη φυσική παρουσία του δράστη στον τόπο του εγκλήματος. Ήδη το διαδίκτυο παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο τέλεσης ορισμένων μορφών εγκλήματος, τάση που στο  μέλλον  αναμένεται  να  ενισχυθεί  με  δεδομένη  τη  διείσδυση  του Internet  στον πληθυσμό. 

• Η  υφιστάμενη  νομοθεσία  και  λειτουργία  του  Σωφρονιστικού  Συστήματος.  Πολλοί από  τους  συλληφθέντες  κατά  το  2011  για  συμμετοχή  σε  οργανωμένες  εγκληματικές ομάδες ήταν άτομα που είχαν συλληφθεί κατά το παρελθόν για τη διάπραξη σοβαρών εγκληματικών  πράξεων  και  δεν  καταδικάστηκαν  σε  εγκλεισμό  ή  αποφυλακίστηκαν εκμεταλλευόμενοι τις σχετικές ευεργετικές διατάξεις της ποινικής νομοθεσίας. Επίσης, σημαντική  συνεισφορά  στη  δράση  των  εγκληματικών  ομάδων  έχουν  ήδη  έγκλειστοι σωφρονιστικών καταστημάτων.  Σε  ότι  αφορά  τις  συνέπειες  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος,  οι  σοβαρότερες  από  αυτές αφορούν  τα  θύματα  των  εγκληματικών  πράξεων,  καθώς  τίθενται  σε  κίνδυνο  η  ζωή,  η σωματική  τους  ακεραιότητα,  η  περιουσία  τους  κ.λπ.  από  τη  δράση  των  εγκληματικών ομάδων.  7

Σημαντική είναι και η οικονομική ζημιά που προκαλείται από το Οργανωμένο Έγκλημα λόγω της  απώλειας  εισοδημάτων,  της  παραγωγής  «μαύρου  χρήματος»,  της  αφαίρεσης περιουσιακών στοιχείων, της διαφυγής φόρων και δασμών κ.λπ. Ακόμα, σημαντικές είναι και οι  επιπτώσεις  μορφών  του  Οργανωμένου  Εγκλήματος  (π.χ.  Παράνομη  Διακίνηση Μεταναστών, Διακίνηση Ναρκωτικών κ.λπ.) στη δημόσια υγεία, ή στην εικόνα της Χώρα στη δημόσια υγεία, ή στην εικόνα της Χώρας στο εξωτερικό, δεδομένα που επιβάλλουν τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του.

6.ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ.

                Οι κυβερνήσεις μπορεί ποτέ να μην είναι σε θέση να εξαλείψουν εντελώς το είδος του παράνομου διεθνούς εμπορίου που εμπλέκεται με το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα. Αλλά μπορούν και πρέπει να κινηθούν ποιο αποτελεσματικά . Υπάρχουν τουλάχιστον τρείς  τομείς όπου οι προσπάθειες μπορούν να δώσουν καλύτερες ιδέες για τον τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούνται από αυτούς τους πολέμους:

6.1.Ενίσχυση των υφιστάμενων διεθνών θεσμών.

Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του οργανωμένου εγκλήματος  δεν σημαίνει ότι καμία κυβέρνηση, ανεξάρτητα από την οικονομική, πολιτική ή στρατιωτική της δύναμη, θα σημειώσει μεγάλη πρόοδο μόνο. Εάν αυτό φαίνεται προφανές, τότε γιατί η Interpol, η πολυμερής υπηρεσία που είναι αρμόδια για την καταπολέμηση του διεθνούς εγκλήματος, έχει προσωπικό 384 ατόμων, μόνο 112 εκ των οποίων είναι αστυνομικοί και ετήσιος προϋπολογισμός 28 εκατομμυρίων δολαρίων, μικρότερο από το κόστος ορισμένων σκαφών αεροπλάνα που χρησιμοποιούνται από εμπόρους ναρκωτικών; Ομοίως, η Europol, ισοδύναμη με την Interpol της Ευρώπης, έχει προσωπικό 240 ατόμων και προϋπολογισμό 51 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένας λόγος για τον οποίο η Interpol δεν χρηματοδοτείται και στελεχώνεται είναι επειδή οι 181 κυβερνήσεις των κρατών μελών της δεν εμπιστεύονται η μία την άλλη. Πολλοί υποθέτουν, και ίσως και σωστά, ότι τα εγκληματικά δίκτυα που αγωνίζονται έχουν διεισδύσει στα αστυνομικά τμήματα άλλων χωρών και ότι η ανταλλαγή πληροφοριών με τέτοιους συμβιβασμένους αξιωματούχους δεν θα ήταν συνετή. Άλλοι φοβούνται ότι οι σημερινοί σύμμαχοι θα γίνουν εχθροί του αύριο. Ακόμη άλλοι αντιμετωπίζουν νομικά εμπόδια στην ανταλλαγή πληροφοριών με συναδέλφους έθνους ή έχουν υπηρεσίες πληροφοριών και φορείς επιβολής του νόμου με οργανωσιακή κουλτούρα η οποία καθιστά την  αποτελεσματική  συνεργασία σχεδόν αδύνατη. Η πρόοδος θα επιτευχθεί μόνο εάν οι κυβερνήσεις του κόσμου ενωθούν πίσω από ισχυρότερους και πιο αποτελεσματικούς  διεθνείς οργανισμούς.

Είναι προφανές ότι το οργανωμένο έγκλημα με τις δράσεις του, οι σημαντικότερες εκ των οποίων περιλαμβάνουν το εμπόριο ναρκωτικών, την παράνομη διακίνηση ανθρώπων[35], το εμπόριο όπλων και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, αποτελεί ένα φαινόμενο που υποσκάπτει την ομαλή λειτουργία των κρατών, απειλεί την κοινωνική τους συνοχή και τελικά μπορεί να θίξει την ασφάλειά τους τόσο στο εσωτερικό όσο και στις εξωτερικές τους σχέσεις. Ακριβώς λόγω της ιδιότητας του αυτής, δηλαδή των επιπτώσεών του ως προς την ασφάλεια των κρατών στα οποία δραστηριοποιείται, το οργανωμένο έγκλημα εντάσσεται, , στα ζητήματα εκείνα που αντιμετωπίζονται από τα κράτη με συνεργασία περιορισμένης έκταση, η οποία όμως δεν μπορεί να παρά να έχει και περιορισμένες επιτυχίες. Δεδομένου μάλιστα ότι το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα δεν γνωρίζει τέτοιου είδους αγκυλώσεις κατά την εξάπλωση των δραστηριοτήτων του, εξηγείται πλήρως η παρατηρούμενη αδυναμία της ολοκληρωμένης και ριζικής καταπολέμησής του στο πλαίσιο της διακρατικής συνεργασίας γενικά και των διεθνών θεσμών ειδικά.

6.2.Δημιουργία νέων μηχανισμών και θεσμών.

H νέα πραγματικότητα καθιστά απαρχαιωμένους πολλούς από τους υφιστάμενους θεσμούς, νομικά πλαίσια, στρατιωτικά δόγματα, συστήματα όπλων και διαδικασίες επιβολής του νόμου στις οποίες οι κυβερνήσεις έχουν βασιστεί εδώ και χρόνια. Οι  οργανωτικές δομές καθώς και ο τρόπος λειτουργίας των υπηρεσιών πληροφοριών , των στρατιωτικών , των αστυνομικών, των τελωνειακών  αρχών χρειάζονται επανεξέταση και προσαρμογή στις νέες πραγματικότητες.

Ο υπερεθνικός χαρακτήρας, εξάλλου, που τείνει να προσλάβει το οργανωμένο έγκλημα, φαίνεται να δικαιολογεί το αυξημένο ενδιαφέρον για συνεργασία σε επίπεδο πολυμερούς συνεργασίας, αλλά και διεθνών και υπερεθνικών οργανισμών Εξάλλου, μια ιδιαίτερη όψη της αντιεγκληματικής πολιτικής αποτελεί η εμπέδωση της δικαστικής και της αστυνομικής συνεργασίας, η οποία φαίνεται να διευρύνεται τόσο σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών, όσο και σε επίπεδο κοινών αστυνομικών επιχειρήσεων.

6.3.Αλλαγή της αντίληψης  από την  καταστολή στην ρύθμιση.

Η καταστολή  των δυνάμεων της αγοράς είναι σχεδόν αδύνατη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η πραγματικότητα μπορεί και πρέπει να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να μετακινηθούν από την προσπάθεια καταστολής των δυνάμεων της αγοράς στη ρύθμιση της. Σε άλλες περιπτώσεις, η δημιουργία κινήτρων υπέρ της ελεύθερης αγοράς μπορεί να είναι καλύτερη από τη χρήση γραφειοκρατίας για να περιορίσει τις υπερβολές αυτών των αγορών. Η τεχνολογία μπορεί συχνά να επιτύχει περισσότερο από όσα  οι κυβερνητικές πολιτικές μπορούν. Για παράδειγμα, οι ισχυρές τεχνικές κρυπτογράφησης μπορούν να προστατέψουν καλύτερα το λογισμικό ή τα CD από την αντιγραφή τους , από ότι θα καθιστούσαν την χώρα την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών, πνευματικών δικαιωμάτων και εμπορικών σημάτων.

 Σε όλο το φάσμα του οικονομικού εγκλήματος , οι διωκτικές αρχές  καταπολεμούν τα δίκτυα τα οποία παρακινούνται από τις τεράστιες ευκαιρίες κέρδους που δημιουργούνται από τις αποφάσεις ‘άλλων  κυβερνητικών  φορέων .

Σε όλες τις περιπτώσεις, αυτά τα κέρδη μπορούν να ανιχνευθούν σε κάποια μορφή κρατικής παρέμβασης που δημιουργεί μια σημαντική ανισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς με αποτέλεσμα οι τιμές και τα περιθώρια κέρδους να εκτοξεύονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτές οι κυβερνητικές παρεμβάσεις είναι συχνά δικαιολογημένες και θα ήταν περιττό να τίς εξαλείψουμε .Αλλά η κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα άλλα τμήματα αυτού του είδους του παράνομου εμπορίου μέσω της ρύθμισης και όχι της απαγόρευσης.

 Οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να επικεντρωθούν σε ευκαιρίες όπου η ρύθμιση της αγοράς μπορεί να βελτιώσει τα προβλήματα που αψήφησαν τις προσεγγίσεις που βασίζονται στην απαγόρευση του διεθνούς εμπορίου. Τελικά, οι κυβερνήσεις, οι πολιτικοί και οι ψηφοφόροι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος  είναι καταδικασμένος να αποτύχει - όχι λόγω έλλειψης προσπαθειών, πόρων ή πολιτικής βούλησης, αλλά επειδή η συλλογική σκέψη που καθοδηγεί κυβερνητικές στρατηγικές βασίζεται  σε λανθασμένες ιδέες, λανθασμένες υποθέσεις και απαρχαιωμένους θεσμούς.

7.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συνοψίζοντας τα βασικά σημεία της παραπάνω ανάλυσης, διαπιστώνουμε ότι το οργανωμένο έγκλημα συνιστά ένα κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο δε μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το οικονομικό αλλά και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Η μορφολογία, η κοινωνική οργάνωση και το modus operandi των εγκληματικών οργανώσεων καθορίζονται από το ευρύτερο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο και φυσικά  από τις σχέσεις εξουσίας.1

                Οι μεταβολές της οικονομίας αντίστοιχα επηρεάζουν και τον τρόπο διάρθρωσης των παράνομων αγορών του οργανωμένου εγκλήματος. Περαιτέρω συντελούν στο σχηματισμό των απαιτούμενων εκείνων συνθηκών που οδηγούν ολόκληρες πληθυσμιακές ομάδες «εκτός» νόμιμης οικονομίας, δημιουργώντας έτσι δεξαμενές ατόμων που στελεχώνουν τις παράνομες αγορές. Επομένως, η εκάστοτε ποινική αντίδραση απέναντι στο οργανωμένο έγκλημα θα είναι αναποτελεσματική, εάν δεν πλαισιώνεται και από την ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής πρόληψης του οργανωμένου εγκλήματος, όπως κοινωνικές πολιτικές για τη ρύθμιση και τη μείωση της φτώχιας και την ελάττωση των κοινωνικών ανισοτήτων καθώς και στρατηγικές παρέμβασης για τους νέους με στόχο τη διεύρυνση των ευκαιριών εργασίας.1

Η αναγνώριση και η αποδοχή της πραγματικότητας  ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν καμία πιθανότητα να κερδίσουν, αν δεν αλλάξουν τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζουν το οργανωμένο έγκλημα , είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα στην αναζήτηση αποτελεσματικών και βιώσιμων λύσεων.

Βιβλιογραφία / Αρθρογραφία

Ελληνόγλωσση

1.Δημοκρήτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Νομική Σχολή. ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ  ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. “ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ” ∆διδακτορική ∆διατριβή στην Εγκληματολογία. Φωτεινής Ριζάβα του Αντωνίου

2. http://www.eglimatologia.gr

3.  Λίβος Νικόλαος, «Οργανωμένο Έγκλημα και ειδικές ανακριτικές πράξεις» Τόμος 1 Δογματική του οργανωμένου εγκλήματος Τεύχος Α Ο εγκληματολογικό-δογματικός φαινότυπος του οργανωμένου εγκλήματος σελ. 169-190, ιδία δε 170

4.  ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ,ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ,ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ,ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΟΥΔΩΝΗΣ

5. Οργανωμένο έγκλημα και αδύναμες κρατικές δομές σε περίοδο κρίσης: Μια αμφίδρομη σχέση ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΣΗ / ΗΛΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

 6.Οργανωμένο έγκλημα και οικονομική κρίση: τάσεις και μεταβολές  ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑΜΟΥΛΗ*

 7.Ελληνική Αστυνομία. (2011). Ετήσια έκθεση για το οργανωμένο έγκλημα στην Ελλάδα, έτους 2011. Αθήνα: ΚΕ.ΣΥ.ΔΕΠ

 8.ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ 187 ΠΑΡ.1 ΠΚ. Καραγεώργου Αλεξάνδρα

 9.Οργανωμένο Έγκλημα Το οργανωμένο έγκλημα, Έννοια, χαρακτηριστικά, αντιμετώπιση, Επιμέλεια: Αστυν. Α΄ Εμμανουήλ Λυδάκη,Τμηματάρχη στο Τμ. Διαχείρισης Πληροφοριών και Στρατηγικής ,της Υποδ/νσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος/ΔΑΑ

Ξενόγλωσση

 -L’Economia criminale d Becchi , Guido M.Rey  Laterza

-Roberto Saviano: perché lo Stato ha perso la guerra contro Gomorra

-Europol, (2006), Organized Crime Threat Assessment 2006. Χάγη; Europol

-Μisha Glenny Έγκλημα χωρίς σύνορα. Mc Mafia, Αθήνα: Εκδόσεις Πάπυρος (2008),

-Guardia Di Finanza , Rapporto Annuale 2016

-Financing of organized Crime . Michael Levi , Center for The Study of Democracy . Sofia 2015

-Belpaese Connection . Le connessioni tra economia legale ,criminale e sommersa

-Criminalita organizzata , Ernesto U. Savona.

-LE ORGANIZZAZIONI CRIMINALI. www.scienzedelleinvestigazioni.it

-The political economy of organized crime: providing protection when the state does not Author Stergios Skaperdas

-The Hidden Financial Flows of the Organized Crime: A Literature Review and Some Preliminary.Empirical Results by Friedrich Schneider

-https://worldview.stratfor.com/article/organized-crime-geography-and-corruption

-United Nations on Drugs and Crime . Transnational Organized Crime  https://www.unodc.org/toc/en/crimes/organized-crime.html

-Goebel, Christian, Beheading the Hydra: Combating Corruption and Organized Crime (November 8, 2012).

* Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρησεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Yπηρέτησε ως  πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο  Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY, στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)

read more