ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ.
Του Γιάννη Στάθη , Αντιπροέδρου του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών *1(ΣΕΟΔΙ)
(αρθρο για το περιοδικό FINANCE PRO , 07 , Expert View
Η αντιμετώπιση του Οργανωμένου Οικονομικού Εγκλήματος ,αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Δεν πρόκειται για μια απειλή η οποία υπονομεύει μόνον την προσωπική και δημόσια ασφάλεια , αλλά προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις σε κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό επίπεδο, εμποδίζοντας την περαιτέρω ανάπτυξη και πρόοδο των οικονομιών και των κοινωνιών.
Το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα αποτελεί ένα πολυσύνθετο και πολύπλοκο εγκληματικό φαινόμενο, το οποίο μεταλλάσσεται διαρκώς και προσαρμόζεται στις ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις καθώς και στις ευκαιρίες για εύκολο και γρήγορο κέρδος οι οποίες παρουσιάζονται. Οι τεράστιοι οικονομικοί πόροι τους οποίους διαθέτει ,μεταφράζονται και σε δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης ιδιαίτερα εξελιγμένων, τεχνολογικά, μέσων για την επίτευξη των εγκληματικών στόχων του, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σαν να βρίσκεται συνεχώς «ένα βήμα μπροστά» από τις όποιες προσπάθειες κατασταλτικής αντιμετώπισής του.
Οι περισσότερες από τις δραστηριότητες του Οργανωμένου Εγκλήματος π.χ. η διακίνηση ναρκωτικών ή το εμπόριο ανθρώπων (Human trafficking) , έχουν διεθνή διάσταση, επηρεάζοντας περισσότερες από μία χώρες. Τα τελευταία χρόνια η πολυπλοκότητα αυτών των δραστηριοτήτων μεγαλώνει και εξελίσσεται καθώς νέες ευκαιρίες για κέρδη εμφανίζονται στις ομάδες που εμπλέκονται σε αυτές. Η εμφάνιση αυτών των ευκαιριών βασίζεται αφενός στην οικονομική εξέλιξη των κοινωνιών, αφετέρου στην εκμετάλλευση υφιστάμενων αδυναμιών που σχετίζονται με τις δομές λειτουργίας τους.
Oοργανωμένο οικονομικό έγκλημα
Το οικονομικό έγκλημα, ορίζεται ως εκείνη την μορφή εγκλήματος η οποία αναφέρεται στην ιδιοκτησία και εμπεριέχει την παράνομη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας της περιουσίας που ανήκει σε ένα φυσικό πρόσωπο σε ένα άλλο, για προσωπική χρήση και ίδιον όφελος. Τα οικονομικά εγκλήματα έχουν να κάνουν με την απάτη (π.χ. απάτες τραπεζικών επιταγών, πιστωτικών καρτών, δανείων, συμβάσεων, ιατρικές απάτες, εταιρικές, ασφαλιστικές, τραπεζικές, απάτες πληρωμών, αγορών, περίθαλψης), την κλοπή, την φοροδιαφυγή, τη φοροκλοπή, τη φοροαποφυγή, τη εισφοροδιαφυγή, την εξαπάτηση, τη δωροδοκία, , τη δωροληψία, την υπεξαίρεση, την κατάχρηση, την κατάχρηση εμπιστευτικών πληροφοριών (insider trading), την κλοπή ταυτότητας και γενικά προσωπικών στοιχείων, το ξέπλυμα χρήματος, την πλαστογραφία, την εικονικότητα και πλαστότητα, την λαθρεμπορία, την παραποίηση, την παραχάραξη χρημάτων και την απομίμηση καταναλωτικών αγαθών , χωρίς , προφανώς, η λίστα να ολοκληρώνεται σε αυτή την αναφορά.
Τα θύματα μπορεί να είναι άτομα, επιχειρήσεις, οργανισμοί, το κράτος και η οικονομία στο σύνολό της. Για την αντιμετώπισή του απαιτείται εξειδίκευση και διαρκής κατάρτιση των διωκτικών και ελεγκτικών αρχών, καθώς αναπτύσσονται διαρκώς νέες μορφές και νέες μέθοδοι.
ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
Tο οικονομικό σύστημα βασίζεται, κυρίως, στην αρχή της ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή «πράγματα» και υπηρεσίες, έναντι ενός συγκεκριμένου ποσού. Το τι μπορεί να ανταλλάσσεται και ποια είναι η καταλληλότερη τιμή για την πληρωμή, ορίζεται με βάση δύο ρυθμιστικά συστήματα: ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης, αφενός, που εφαρμόζεται αδιακρίτως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, και αφετέρου το νομικό καθεστώς της χώρας στην οποία πραγματοποιούνται οι συναλλαγές . Αν υπάρχει ένας αγοραστής ο οποίος είναι διατεθειμένος να πληρώσει το κατάλληλο τίμημα, κάθε αγαθό ή υπηρεσία μπορεί να πωληθεί . Δυστυχώς, ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης δεν κάνει διάκριση μεταξύ ναρκωτικών και ηλεκτρονικών συσκευών, ούτε μεταξύ ανθρώπων και μεταλλευμάτων.
Ένα βασικό ερώτημα το οποίο τίθεται είναι, εάν μπορεί να γίνει διαχωρισμός μεταξύ του υγιούς και του «αρρώστου» τμήματος της οικονομίας. Δυστυχώς η απάντηση μοιάζει να είναι αρνητική. Η παράνομη οικονομική δραστηριότητα σε όλες τις μορφές της παράγει έσοδα, τα οποία επιστρέφουν στην νόμιμη οικονομία, παρόλο που προέρχονται από μαύρη εργασία, φοροδιαφυγή και εγκληματική δραστηριότητα.
Για παράδειγμα μια οικογένεια χρησιμοποιεί τα αφανή εισοδήματα από τις παραπάνω πηγές για να χρηματοδοτήσει τις καθημερινές της ανάγκες(καύσιμα ,ρουχισμό, διατροφή, υγεία κλπ.) και αυτές οι συναλλαγές, απολύτως νόμιμες, αναπόφευκτα συνεισφέρουν στην αύξηση του ΑΕΠ. Συνεπώς το ΑΕΠ αυξάνει και με την ύπαρξη της υπόγειας ή παράνομης οικονομίας.
Οι ροές των κεφαλαίων τις οποίες προκαλεί η παράνομη δραστηριότητα ακολουθούν διαδρομές διαφορετικές ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται. Τα ποσά τα οποία επενδύονται στην βασική παράνομη δραστηριότητα (απατή, έγκλημα, φοροδιαφυγή) προκαλούν ένα νέο κύμα παράνομης δραστηριότητας τα κέρδη της οποίας επανεισέρχονται στην νόμιμη οικονομία με το παραπάνω μοντέλο. Ένα σημαντικό ποσό χρημάτων το οποίο εισέρχεται στο τραπεζικό σύστημα μέσω καταθέσεων ( μορφή ξεπλύματος χρήματος) έμμεσα, ωστόσο στρεβλά, το ενισχύει .
Η «παράνομη» οικονομική δραστηριότητα η οποία δημιουργείται , «συμβιώνει» στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο, παράλληλα και ταυτόχρονα με τη νόμιμη. Η παράλληλη αυτή οικονομία αναπροσαρμόζεται στους κανόνες τις αγοράς, μεταβάλλεται βάσει των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών. Τα ίδια τα άτομα της κοινωνίας μετατρέπονται σε καταναλωτές και συμμετέχουν με την ιδιότητα αυτή, συναινούν στη διαμόρφωση αυτής της παράλληλης οικονομίας. Με αυτό τον τρόπο, οι εγκληματικές οργανώσεις κερδίζουν την «ανοχή» της κοινωνίας, εισχωρώντας βαθύτερα στον ιστό της. Μία ανοχή η οποία δημιουργείται λόγω των «ωφελημάτων» που προσφέρουν οι εγκληματικές επιχειρήσεις, μέσω της προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών υψηλής ζήτησης σε …χαμηλότερες τιμές συγκριτικά με το νόμιμο εμπόριο (παραποιημένα προϊόντα, λαθραία τσιγάρα κ.ο.κ , ) και μέσω της «δημιουργίας» πληθώρας θέσεων «απασχόλησης» ανειδίκευτων ατόμων που ενδεχομένως να μην είχαν καμία άλλη δυνατότητα απορρόφησης στο νόμιμο «εργατικό δυναμικό» κοινωνιών με υψηλούς δείκτες φτώχιας και ανεργίας. Το αποτέλεσμα είναι φυσικά η πρόκληση τεραστίας ζημιάς στην νόμιμη οικονομία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Συνοψίζοντας τα βασικά σημεία της παραπάνω σύντομης ανάλυσης , διαπιστώνουμε ότι το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα συνιστά ένα πολυσύνθετο κοινωνικό και χρηματοοικονομικό φαινόμενο .Οι οργανωμένες εγκληματικές δραστηριότητες είναι κυρίως «επιχειρηματικές» δραστηριότητες. Η οργανωμένη εγκληματική δραστηριότητα είναι αποτέλεσμα των δυνάμεων που διέπουν την αγορά . Η εξέταση και κατανόηση του φαινόμενου προϋποθέτει την ανάλυση του οικονομικού και πολιτικού πλαισίου μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Η ζήτηση για παράνομα προϊόντα και υπηρεσίες αποτελούν τα βασικό συστατικό της λειτουργίας του οικονομικού εγκλήματος. Η προσέγγιση του φαινομένου μόνο με νομοτεχνικούς όρους οδηγεί σε μια ελλιπή αποτύπωση.
Η αντιμετώπιση του Ο.Ε. δεν θα είναι ποτέ αποτελεσματική, όσο βασίζεται σε επικοινωνιακά «τεχνάσματα» σε ευχολόγια. Η συστηματική επιστημονική έρευνα καθώς και η αναγνώριση και η αποδοχή της πραγματικότητας, ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν καμία πιθανότητα να κερδίσουν, αν δεν αλλάξουν τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζουν το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα , είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα στην αναζήτηση αποτελεσματικών και εφαρμόσιμων λύσεων.
** Εκτεταμένη ανάπτυξη του θέματος και βιβλιογραφία στο :
ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ
ΕΓΚΛΗΜΑ . Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΕΡΝΑΙΑ ΥΔΡΑ. ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ. ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟ
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ. http://giannisstathis.blogspot.com/2018/02/blog-post.html
* Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές
και πολυεθνικές επιχειρήσεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Yπηρέτησε ως πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό
και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε
θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY,
στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά
του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di
FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ
αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το
εξωτερικό. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εγκληματολογικών Ερευνών και ανάλυσης
του Ε.Κ.Π.Α. Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων
Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)
