Οι ψυχολογικές συνέπειες του κακού χρέους.*
Του Γιάννη Στάθη**
«Οι πιστωτές έχουν καλύτερη μνήμη από τους οφειλέτες»
Βενιαμίν Φραγκλίνος
Στους περισσότερους ανθρώπους ο όρος «χρέος» φέρνει αρνητικούς συνειρμούς και έχει συνδεθεί έντονα με την τελευταία δεκαετία. Η κατανόηση των ψυχολογικών επιπτώσεων του χρέους είναι ουσιαστική γιατί δίνει έμφαση στην αξία της χρηματοοικονομικής παιδείας και του συνετού δανεισμού. Διεθνείς έρευνες έχουν γίνει με στόχο την σε βάθος εξερεύνηση του πολύπλοκου πλέγματος συναισθημάτων και ενεργειών που περιβάλλουν τον δανεισμό , το χρέος και τις οικονομικές υποχρεώσεις .
Το συμπέρασμα είναι ότι το κακό χρέος αναμφισβήτητα , μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην ψυχική μας υγεία . Όταν η συνεχής πίεση των οικονομικών υποχρεώσεων και το άγχος της εκπλήρωσης των πληρωμών, κυριαρχεί στην καθημερινότητα, μπορεί να έχει αντίκτυπο στο επίπεδο άγχους, και στη διάθεσή μας. Πρόκειται για ένα «βάρος» το οποίο μπορεί να επηρεάσει ακόμη και την αυτοεκτίμησή μας, κάνοντάς μας να νιώθουμε ανασφαλείς, ανεπαρκείς και ανήμποροι.
Το κακό χρέος δεν είναι μια κατάσταση στην οποία καταλήγει κάποιος σκόπιμα και συνήθως είναι ιδιαίτερα επώδυνη . Πραγματοποιώντας μικρά βήματα προς τα εμπρός, είναι μια διαδικασία η οποία μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε ξανά μια αίσθηση κατεύθυνσης, να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να μειώσουμε το άγχος για να πραγματοποιήσουμε μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ της υγείας και των υποχρεώσεων μας.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το χρέος επηρεάζει σημαντικά τις ψυχικές και συναισθηματικές καταστάσεις των ανθρώπων και δίχως αμφιβολία δεν πρόκειται μόνο για οικονομικό μέγεθος . Το να έχεις πολλά χρέη μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ένταση και άγχος. Φοβούμενοι τις συνέπειες της καθυστερημένης πληρωμής ή την αδυναμία εκπλήρωσης των οικονομικών τους υποχρεώσεων, οι άνθρωποι συχνά βρίσκονται σε κατάσταση διαρκούς ανησυχίας.
Το συναισθηματικό βάρος το οποίο προκαλεί το χρέος είναι μια διαφορετική , ωστόσο σημαντική ψυχολογική πτυχή του χρέους. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν συστολή και τύψεις για το χρέος τους, επειδή μπορεί να το βλέπουν ως ένδειξη της δικής τους αποτυχίας ή ως απόδειξη των αλόγιστων δαπανών τους ή κακών επιλογών τους . Αυτή η συναισθηματική επιβάρυνση μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο στον οποίο το άγχος από το χρέος βλάπτει την ικανότητα κάποιου να διαχειρίζεται τα χρήματά του με σύνεση ή να παίρνει συνετές οικονομικές αποφάσεις.
Η ψυχολογία του χρέους αγγίζει επίσης το ευρύτερο πολιτιστικό και κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Οι άνθρωποι μπορεί να δημιουργήσουν χρέη χωρίς να κατανοούν πλήρως τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις οι οποίες οφείλονται στον καταναλωτισμό και την πίεση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες της κοινωνίας. Η δυναμική του χρέους περιπλέκεται περαιτέρω από την τάση για ταχεία ικανοποίηση να υπερισχύει της ανάγκης για οικονομική υπευθυνότητα .
Από την άλλη πλευρά, η αποτελεσματική εξυπηρέτηση του χρέους μπορεί να προκαλέσει ανακούφιση. Η υπέρβαση οικονομικών εμποδίων μπορεί να αυξήσει την αυτοπεποίθηση και να αποκαταστήσει την αίσθηση του οικονομικού ελέγχου, τα οποία και τα δύο έχουν σημαντική επίδραση στην ψυχική υγεία. Οι άνθρωποι μπορούν να λάβουν συνετές οικονομικές αποφάσεις, να ζητήσουν βοήθεια όταν τη χρειάζονται και τελικά να εργαστούν για την επίτευξη τόσο οικονομικής όσο και συναισθηματικής ευημερίας έχοντας επίγνωση αυτών των ψυχολογικών πολυπλοκοτήτων.
Επιλογές και στρατηγικές με στόχο τη μείωση του χρέους.
Η μείωση και η αποπληρωμή του χρέους απαιτεί μια συνολική προσέγγιση η οποία συνδυάζει τόσο πρακτικές στρατηγικές κυρίως όμως αλλαγή νοοτροπίας. Το κλειδί για τη διαχείριση του χρέους είναι να εστιάσει κανείς σε αυτό που μπορείτε να ελέγξει . Ανάπτυξη συνηθειών, μάθηση και δέσμευση για τη λήψη υλοποιήσιμων οικονομικών αποφάσεων.
Δημιουργία ενός λεπτομερούς προϋπολογισμού ο οποίος περιγράφει τα έσοδά, τα πάγια έξοδα και άλλες δαπάνες. Καταγραφή για το πού πηγαίνουν τα χρήματά ώστε να μπορείτε να δοθεί προτεραιότητα στις δαπάνες και να εντοπιστούν τομείς στους οποίους μπορείτε να γίνουν περιστολές.
Υιοθέτηση στρατηγικής αποπληρωμής χρέους, όπως να εξοφλήσει πρώτα των μικρότερων χρεών ή να εστιάσει σε χρέη με τα υψηλότερα επιτόκια. Επιλογή μεθόδων οι οποίες θα βοηθήσουν να αλλάξει η οικονομική κατάσταση και να δημιουργηθούν θετικά ψυχολογικά κέρδη.
Περιορισμός στη χρήση πιστωτικών καρτών.. Οι πιστωτικές κάρτες θα πρέπει να είναι ασφυκτικά περιορισμένες και να προορίζονται μόνο για συγκεκριμένες κατηγορίες εξόδων, όπως τα απαραίτητα ταξίδια ή συναλλαγές στο εξωτερικό
Λήψη βοήθειας από εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες πιστώσεων, οι οποίες μπορούν να παρέχουν συμβουλές σχετικά με τον προϋπολογισμό, να βοηθήσουν στην ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης χρέους και διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές. Αυτοί οι οργανισμοί μπορούν να προσφέρουν καθοδήγηση σχετικά με ρεαλιστικά και υλοποιήσιμα σχέδια αποπληρωμής του χρέους.
Διαπραγματεύσεις όταν υπάρχουν δυσκολίες στις πληρωμές προκειμένου να διαπιστωθεί εάν οι πιστωτές διαθέτουν εναλλακτικά σχέδια αποπληρωμής. Πολλοί είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με περιπτώσεις οι οποίες αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.
Καθορισμός μικρότερων ,εφικτών και πραγματοποιήσιμων στόχων . Η διαδικασία αυτή θα βοηθήσει στο να διαπιστωθεί η πρόοδος και σίγουρα θα δημιουργήσει κίνητρα για να μπορέσει κανείς να συνεχίσει .
Βελτίωση του χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό μαθαίνοντας για τις αρχές της προσωπικής χρηματοδότησης. Με αυτήν την εκπαίδευση, θα αναπτύσσετε περισσότερη αυτοπεποίθηση, επιτρέποντάς στον δανειολήπτη να λαμβάνει ρεαλιστικές οικονομικές αποφάσεις
Απαραίτητη κρίνεται η απόφαση συνεργασίας με έναν οικονομικό σύμβουλο εξειδικευμένο στη διαχείριση χρεών, προκειμένου να σχηματιστούν εξατομικευμένες συμβουλές για τη διαχείριση του χρέους, τον προγραμματισμό πληρωμής φόρων και τη δημιουργία και εξασφάλιση μακροπρόθεσμης κατεύθυνσης. Υπάρχει μια εσφαλμένη αντίληψη ότι είναι προσφυγή σε εξιδεικευμένους συμβούλους είναι μια απόφαση μόνο για άτομα με υψηλά εισοδήματα . Η συνάντηση με έναν σύμβουλο μπορεί να βοηθήσει να καθοριστούν προτεραιότητές σας και να μειωθεί δραστικά το οικονομικό άγχος.
* Το κακό χρέος:
Μειώνει την περιουσία. Επενδύοντας σε κάτι που δεν είναι απαραίτητο ή χάνει την αξία του σχετικά άμεσα, σημαίνει πως με το πέρασμα του χρόνου μειώνεται και η περιουσία. Παράλληλα, ένα δάνειο με υψηλό επιτόκιο, ακριβώς γιατί δεν έχει προηγηθεί ενδελεχής έρευνα αγοράς, σημαίνει επιπλέον κόστος, μέρος του οποίου θα μπορούσε να είχε κατευθυνθεί σε άλλους σκοπούς.
Δημιουργεί περισσότερο χρέος. Όσο ένα δάνειο δεν αποπληρώνεται ομαλά, τόσο αυξάνεται – λόγω τόκων. Έτσι, υπάρχει κίνδυνος το χρέος να μεγαλώσει σημαντικά, θέτοντας σε κίνδυνο τυχόν περιουσιακά στοιχεία που έχουν δοθεί ως εξασφάλιση.
Προκαλεί στρες. Κάποιος, ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, αισθάνεται πίεση και στρες, παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του, αλλά και την καθαρή σκέψη του, η οποία χρειάζεται για την εύρεση της κατάλληλης λύσης. (Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος)
** * Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Yπηρέτησε ως πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY, στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εγκληματολογικών Ερευνών και ανάλυσης του Ε.Κ.Π.Α. Kάτοχος πιστοποιητικού εξειδίκευσης του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών , στο οικονομικό έγκλημα. Εισηγητής σε πανεπιστημιακές διαλέξεις και σε διεθνή συνέδρια με θεματικές την διαχείρηση χρεών .( Distress management ) Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)
