Η ιστορία δύο ωρολογοποιών. Της ΩΡΑΣ και του ΧΡΟΝΟΥ.
Η παρακάτω ιστορία περιγράφει την καθημερινότητα δύο ωρολογοποιών. Της ΩΡΑΣ και του ΧΡΟΝΟΥ. Και οι δύο κατασκεύαζαν εξαιρετικά ρολόγια, ήταν αξιοσέβαστοι και τα τηλέφωνα στα καταστήματά τους χτυπούσαν ασταμάτητα για νέες παραγγελίες. Νέοι πελάτες συνεχώς τους καλούσαν. Ωστόσο ενώ η ΩΡΑ, συνεχώς πλούτιζε, ο ΧΡΟΝΟΣ γινόταν ολοένα φτωχότερος και τελικά χρεοκόπησε. Ποια ήταν η αιτία ;
Τα ρολόγια που κατασκεύαζαν, αποτελούντο από χίλια εξαρτήματα το κάθε ένα. Ο ΧΡΟΝΟΣ είχε οργανώσει την διαδικασία κατασκευής με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε αν είχε ένα μερικώς συναρμολογημένο ρολόι και έπρεπε να σταματήσει την συναρμολόγηση (ας πούμε για να απαντήσει στο τηλέφωνο) το ρολόι "διαλυόταν" σε κομμάτια και έπρεπε να ξαναρχίσει από την αρχή. Εντωμεταξύ όσο πιο πολύ άρεσε το ρολόι στους πελάτες, τόσο πιο πολύ του τηλεφωνούσαν και όλο πιο δύσκολο γινόταν για εκείνον να βρει χρόνο, δίχως διακοπές , προκειμένου να ολοκληρώσει την κατασκευή ενός ρολογιού. Συνέπεια του τρόπου και της μεθόδου εργασίας του, σε συσχετισμό με τις συνθήκες «πίεσης», ήταν να μην μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση και στις χρονικές απαιτήσεις των πελατών.
Τα ρολόγια που έφτιαχνε η ΩΡΑ, ήταν εξίσου περίπλοκα με αυτά του ΧΡΟΝΟΥ, ωστόσο είχε οργανώσει την εργασία της με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να συναρμολογεί υποσύνολα δέκα εξαρτημάτων. Δέκα από αυτά τα υποσύνολα αποτελούσαν ένα μεγαλύτερο υποσύστημα και ένα συγκρότημα από αυτά τα δέκα υποσυστήματα συγκροτούσε ολόκληρο το ρολόι. Κατά συνέπεια όταν η ΩΡΑ έπρεπε να διακόψει τις εργασίες ενός μερικώς συναρμολογημένου ρολογιού, προκειμένου να απαντήσει στο τηλέφωνο, έχανε ένα μόνο τμήμα της δουλειάς της και συναρμολογούσε τα ρολόγια της σε ένα κλάσμα των εργατοωρών οι οποίες χρειάζονταν στον ΧΡΟΝΟ. Συνεπώς έφτιαχνε τα ρολόγια της πολύ γρηγορότερα και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα από ότι ο ΧΡΟΝΟΣ.
Ένα βασικό συμπέρασμα το οποίο προκύπτει, είναι ότι τα πολύπλοκα συστήματα εξελίσσονται σε σχέση άλλα συστήματα, μόνο εάν υπάρχουν σταθερά ενδιάμεσα σχήματα. Τα επακόλουθα πολύπλοκα συστήματα θα είναι φυσιολογικά ιεραρχικά. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί οι ιεραρχίες είναι τόσο συχνές στα συστήματα που βλέπουμε στην φύση. Ανάμεσα σε όλους τους πιθανούς πολύπλοκους τύπους συστημάτων οι ιεραρχίες είναι οι μόνες που έχουν χρόνο να εξελιχθούν.
H παραβολή των δυο ωρολογοποιών χρησιμοποιήθηκε για να ερμηνεύσει το πως η δημιουργία υποσυστημάτων και ιεραρχιών είναι τα βασικά εργαλεία σταθεροποίησης πολύπλοκων συστημάτων παντός είδους, όπως κοινωνικά, βιολογικά, τεχνητά κ.ο.κ. και περιλαμβάνεται στο άρθρο με τίτλο η αρχιτεκτονική της πολυπλοκότητας το οποίο δημοσιεύτηκε από τον Herbert Simon το 1962.
Για την μετάφραση και την απόδοση,
Γιάννης Στάθης
The Architecture of Complexity. Herbert A. Simon. Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 106, No. 6. (Dec. 12, 1962), pp
